zondag 29 maart 2015

Yoga

Het woord yoga komt uit het Sanskriet en betekent 'eenheid' of 'samenbrengen'. Yoga ontstond ruim 4.000 jaar geleden in India. Het was een manier om tot een diepere staat van meditatie te komen. Feitelijk is er in 4.000 jaar tijd niet veel veranderd, want ook nu nog is dat de kern van yoga.

Veranderingen ten opzichte van vroeger zijn er zeker ook. Anders dan vroeger wordt de eenheid van lichaam en geest nu vooral gezocht (en gevonden) in een combinatie van ademhaling, lichamelijke oefening en concentratie.

Asana's
Yoga leert ons om lichaam en geest, en om geest en bewustzijn met elkaar in balans te brengen. De oefeningen (Asana's) geven kracht en energie en zorgen voor een algeheel prettig gevoel van ontspanning. Juist in onze jachtige 21e eeuw is yoga een goede manier om rust en ontspanning toe te laten. Geen wonder dat yoga de laatste jaren zo populair is.

Balans
Wie yoga beoefent, op watvoor niveau dan ook, brengt veranderingen aan in zijn of haar stemmingen. Je zorgt er voor dat je geest meer in balans is en je minder emotionele druk ervaart.

Eenvoudig
Mensen die onbekend zijn met yoga hebben nog wel eens het idee dat het bij yoga vooral draait om het doen van gecompliceerde en ongemakkelijke lichamelijke oefeningen. Het tegendeel is waar. Natuurlijk zijn er veel asana's waarvoor de nodige kracht en lenigheid nodig is, maar wie begint met yoga merkt al snel dat de meeste klassieke yoga-oefeningen tamelijk eenvoudig zijn uit te voeren.

Yoga werkt
Yoga is voor iedereen. Voor kinderen, voor jongeren, zwangere vrouwen, volwassenen en ouderen. Iedereen doet het. Over de hele wereld. En weet je waarom? Yoga werkt!

De filosofie van yoga
Lichamelijke oefeningen doen om gezond te blijven en om ziekte te voorkomen. Dat is kortgezegd volgens veel mensen in onze Westerse wereld de zin van yoga. Tja. Zo kun je er tegenaan kijken. Wij gaan hier niet zeggen dat dat fout is, maar yoga is meer dan dat.

Kern van yoga
De beoefening van yoga heeft met name tot doel het samenbrengen van lichaam, geest, ziel en ratio. Van oudsher heeft yoga altijd een belangrijk filosofisch element in zich gehad. De oefeningen (asana's) werden pas later bedacht om de kern van yoga makkelijker te bereiken. De oefeningen waren en zijn een manier om je beter te concentreren en daardoor tot een diepere meditatie te komen.

Voor gevorderden
Het bereiken van eenheid is niet alleen de letterlijke betekenis van het woord 'yoga'. Het is ook het hoogste doel van yoga. Daar valt evenwel tegenin te brengen dat in veel richtingen en stromingen van yoga meditatie wordt beschouwd als een gevorderde techniek die niet geschikt is voor beginners.

Rust en harmonie
Waar iedereen het over eens is, is dat yoga een staat van innerlijke rust en harmonie tussen lichaam en geest tot stand brengt. Yoga is een holistische levenswijze en is niet alleen een stelsel van lichamelijke oefeningen. Het pad van yoga is voor iedere yoga-beoefenaar een persoonlijke zoektocht naar een dieper bewustzijn. Het is een spirituele reis naar het zelf.

Yoga Sutras
Die spirituele reis zien we bijvoorbeeld terug in de Yoga Sutras die de geleerde Patanjali 2.000 jaar geleden heeft achtergelaten. Hij stelde eenvoudige adviezen op om nuttig en aangenaam te leven. Hieronder vind je zijn tien bekendste richtlijnen.

De vijf yama's
(Hoe je aardig kunt zijn voor anderen)
  • Geen geweld in gedachte, in woord of in daad
  • Je mag niet stelen
  • Begeer niet het bezit of de prestaties van anderen
  • Spreek en leef naar waarheid
  • Wees matig en geef niet toe aan buitensporige seksuele uitspattingen 
De vijf niyama's
(Hoe je aardig kunt zijn voor jezelf)
  • Bewaar geestelijke zuiverheid en lichamelijke reinheid
  • Onthecht je van materiele verlangens
  • Accepteer je levensomstandigheden
  • Herhaal de grote woorden van spirituele leiders
  • Wijd je aan een persoonlijke godheid of aan een universeel bewustzijn





zaterdag 28 maart 2015

Stilte alstublieft


Monique van de Sande


melk
    Mark 
Teijgeler (42)
  • 
werkte na zijn studie bedrijfseconomie als investment banker bij ABN Amro en NIB Capital, brandde 
af en bloeide weer op door meditatie op basis van mindfulness. Inmiddels heeft hij sinds tien jaar zijn eigen bedrijf: ABC-van-Meditatie.
‘Mindfulness betekent voor mij vrijheid’
‘Mijn eerste meditatieoefening leerde ik op mijn 16de van mijn moeder, die een cursus Transcendente Meditatie had gevolgd. Ik deed windsurfwedstrijden in die tijd, en zat op school net voor een paar mondelinge examens, dus een beetje ontspanning kon ik wel gebruiken. Eigenlijk was die oefening meer een trucje: met je ogen dicht een woord in jezelf herhalen en zo je aandacht afleiden van je denken.’
‘Het trucje werkte best goed en heeft me ook in mijn studietijd geholpen. Ik merkte dat ik er beter door kon focussen. Veel verder dan dat kwam het niet, totdat ik acht jaar na mijn afstuderen min of meer vastliep in de bankwereld. Als investment banker hield ik me bezig met de verkoop van complexe producten zoals derivaten. Soms behoorlijk spannend, maar in slappe tijden zat ik me te vervelen. Van de weeromstuit ging ik fanatieker sporten dan ooit, terwijl die verveling al bakken energie kostte. Dat resulteerde in sportblessures en zware RSI-klachten.’

'Meditatie is veel meer dan een trucje.'

‘In een poging het tij te keren ben ik yoga gaan doen en veel gaan lezen over ontspanning en meditatie. Zo ontdekte ik mindfulness, dat je leert met volle aandacht én al je zintuigen in het hier en nu te zijn. Ik zat in die tijd muurvast in mijn hoofd, dus dat kwam enorm bij me binnen. Ik was zo enthousiast dat 
ik een opleiding tot yoga- en meditatieleraar ben gaan volgen.’
‘Uiteindelijk heb ik een sabbatical genomen. Ik wilde meer reizen, meer mediteren en vooral weer fit en gezond worden. Toevallig waren een paar oude vrienden in die tijd bezig met een internetstart-up. Ze maakten websites over allerlei aansprekende vaardigheden, uitgelegd voor dummies. Op hun verzoek heb ik teksten voor de website ‘ABC van meditatie’ geschreven. Dat werd een bizar succes. Binnen de kortste keren werd ik gevraagd een cursus te geven voor de Amsterdamse politie. Niet lang daarna werkte ik voor grote opdrachtgevers als Rabobank, ABN Amro, KLM, KPMG en de ministeries van Justitie, Financiën en Verkeer en Waterstaat.’
‘Voor mij betekent mindfulness in de eerste plaats vrijheid. Niet tobben over het verleden of de toekomst, niet oordelen over het heden, maar openstaan voor de dingen die op je afkomen. Dat ik tegenwoordig minder hecht aan meditatieoefeningen, komt doordat mindfulness onderdeel is geworden van mijn bewustzijn. Een afsluitende fase, die ik ook anderen wil laten ervaren. In het zakenleven zie ik nu nog te veel mensen die meditatie gebruiken om succesvoller te worden, of omdat ze het anders niet trekken, terwijl het gaat om het vinden van een natuurlijke balans. Meditatie is veel meer dan een trucje.’

melk
    Jeannette van den Ingh-van Wijk (64)
  • 
was ruim vijftien jaar directielid en vijf jaar algemeen directeur van 
glasgroep Spliet & De Waal Buchsbaum. Ze werd in 2003 uitgeroepen tot Zakenvrouw 
van het Jaar. Inmiddels is 
ze sinds tien 
jaar zelfstandig leiderschaps- 
en teamcoach. 
Meditatie brengt haar in gesprek met haar ‘betere ik’.
‘In de stilte vond ik iets wat waardevoller was’
‘Ik ben de jongste uit een katholiek­ gezin. Als kind had ik een enorme band met God, of Onze Lieve Heer, zoals wij Hem noemden. Elke dag als ik op weg naar school langs de kerk liep, zei ik Hem gedag. Dan had ik het idee dat Hij teruggroette, en daar voelde ik me senang bij. Ik denk dat ik vanuit het gesprek met Hem ben overgegaan naar een gesprek met mezelf, in mezelf, en dat is stiller en stiller geworden.’

'Het was niet makkelijk mijn gedachten los te laten. Al snel zit je toch weer denken aan dat lastige gesprek van gisteren.'

‘Mijn eerste kennismaking met meditatie was in een religieuze context. Toen ik halverwege de dertig was, ging ik samen met een schoonzusje af en toe een paar dagen in een klooster logeren, en dan mee in dat ritme van zeven keer bidden per dag. De beste herinneringen bewaar ik aan de vrouwelijke trappisten in Berkel-Enschot, een contemplatieve zwijgende orde. Ik was in die tijd moeder van een jong gezin en beginnend zakenvrouw. Zo ambitieus als wat, en dat ben ik nog steeds. Maar in die stilte vond ik iets wat waardevoller was dan op volle kracht doorjakkeren.’
‘Het was niet meteen makkelijk mijn gedachten los te laten en stil te staan bij mezelf. Voordat je het weet, zit je toch weer te denken aan dat lastige gesprek van gisteren, of: zal ik toch rode vloerbedekking nemen? Na die kloosterbezoeken heb ik ook nog aardig wat meditatietrainingen gevolgd, met wisselend succes. Soms wilde ik het liefst hard weglopen, maar andere keren voelde ik me onwijs gelukkig. Dat had te maken met inzicht krijgen. Als je goed naar jezelf luistert, weet je exact waarvoor je op aarde bent, ook al bak je er soms weinig van. Die feilbaarheid onder ogen zien en accepteren, daar kan meditatie geweldig bij helpen.’

melk
    Herman 
Wijffels (72)
  • was onder andere voorzitter van de hoofddirectie van de Rabobank, voorzitter van de SER en bewindvoerder bij de Wereldbank. Sinds 2009 is hij verbonden aan de Universiteit Utrecht als hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering. Hij beoefent al meer dan 25 jaar zen-meditatie
‘Meditatie is voor mij een soort verdiepte reflectie’
‘Eind jaren tachtig – ik was nog niet zo lang voorzitter van de Rabobank-directie – raakte ik onverwacht mijn naaste collega kwijt. Hij overleed tijdens een vlucht aan een hartstilstand. Een enorme klap, en bovendien was er niet onmiddellijk een vervanger, dus ik kreeg zijn taken erbij. In die periode kreeg ik behoefte aan een manier om rust te vinden in alle hectiek. Na een korte oriëntatie ben ik naar een zenleraar gestapt.’
‘Het spirituele was me niet helemaal vreemd. Ik zou bijna zeggen dat ik van nature geneigd ben tot reflectie. Als middelbare scholier ging ik al regelmatig naar een weiland in de buurt om languit liggend in het gras naar de leeuweriken te luisteren. Daar had ik mijn eerste eenheidservaringen: het besef dat al het bestaande uit een en dezelfde bron is voortgekomen, en dat ik binnen dat perspectief mijn eigen plaats had.’

'Medidatie maakt dat je even overstapt van de praktische werkelijkheid naar een observerende positie.'

‘De meditatiemethode die mijn zenleraar aanreikte, was betrekkelijk simpel. Ik leerde op zo’n kussentje te zitten met een rechte rug en mijn hoofd omhoog, en me in die houding te concentreren op mijn ademhaling. Als het goed is, merk je dan dat het gezoem van de dagelijkse beslommeringen verstomt. In de stilte en de leegte gaan je intuïtieve kanalen ineens wijd open en komen er vanuit je onderbewuste verrassende ideeën en gezichtspunten omhoog die vaak ook heel relevant zijn.’
‘Meditatie maakt dat je even overstapt van de praktische werkelijkheid naar een observerende positie. Voor mij is het een soort verdiepte reflectie over mijn specifieke talenten en potenties, en hoe ik die het best kan ontwikkelen en inzetten om iets van dit leven te maken. Om pijnlijke knieën te vermijden mediteer ik allang niet meer op een kussentje, maar ik doe het in beginsel nog wel elke dag. Vanmorgen nog twintig minuten samen met mijn vrouw, gewoon op een eetkamerstoel, met de stem van een zenmeester op de iPad.’

Dit artikel komt uit FD Persoonlijk. Meer lezen? Klik hier





dinsdag 24 maart 2015

LEVEN IN DE MAALSTROOM; Is meditatie gevaarlijk?

Is meditatie gevaarlijk? De vraag duikt telkens opnieuw op, helaas vaak na een tragische gebeurtenis. Mensen die intensief of occasioneel aan meditatie doen gaan er onder door en niemand weet goed wat er moet gebeuren. Verschillende medtatietradities vinden hun oorsprong in Azië. Maar Westerlingen komen op een andere manier bij meditatie dan in Azië. Aziatische modellen blijken niet altijd te werken.

Deze tekst gaat niet over een concrete gebeurtenis, het gaat niet over een concrete groep of persoon. Hij probeert enkel een algemeen kader te schetsen waarbinnen deze vraag begrepen en beantwoord kan worden. Ik put hierbij uit mijn ervaring van 25 jaar meditatie en werken als psychiater.

Regelmatig maak ik daarbij gebruik van termen uit het boeddhisme, maar zonder mij hier tot deze traditie te willen beperken. Het is nu eenmaal het jargon waar ik het meest mee vertrouwd ben.

Wat is meditatie?
De term meditatie verwijst naar verschillende praktijken. Als iemand zegt: ik mediteer, dan heb je eigenlijk helemaal geen idee van wat die persoon doet. Dus voor we ons buigen over de vraag of meditatie gevaarlijk is moeten we eerste even kijken naar de verschillende mogelijke betekenissen van het woord en vervolgens stilstaan bij de vraag op welken manier deze al dan iet gevaarlijk kunnen zijn.

Het is onmogelijk een exhaustief overzicht te geven van alle praktijken die soms meditatie genoemd worden. Ik noem er hier een paar op zonder volledig te willen zijn en goed beseffend dat sommige categorieën elkaar overlappen.

Je kan de verschillende vormen van meditatie indelen door hun lichamelijke expressie.
  • Liggen, zitten, staan, lopen
We denken in de eerste plaats aan zittende oefeningen. Maar er zijn andere mogelijke lichaamshoudingen zoals liggen, staan en lopen.
  • Ritueel
Ritueel kan een heel meditatieve oefening zijn. Onlangs noemde iemand mindfulness als de kern van het boeddhisme ontdaan van alle ballast zoals rituelen. Maar een betekenisvol ritueel kan een heel zinvolle mindfulness-oefening zijn.
  • Zang
Gregoriaans, Orthodoxe zang, chanten van sutra’s in Pali of Sinojapans zijn allemaal mooie en diepgaande meditatieve praktijken.
  • Dans
In sommige tradities is dans de expressie bij uitstek van meditatie. Denken we maar aan het Soefisme en de dynamische meditaties van Osho.

Een andere mogelijke indeling van meditatiepraktijken is vanuit de notie van stoppen en kijken (samata-vipassana).

Sommige meditatievormen sturen in de eerste plaats aan op stoppen.

Bijvoorbeeld:
  • Relaxatietechnieken
  • Concentratietechnieken
  • Meditaties die gebruik maken van een mantra
In sommige meditatievormen staat het stopen in functie van vipassana (kijken).
Bijvoorbeeld:
  • Visualisatietechnieken
  • Concentratietechnieken waarbij de inhoud centraal staat zoals werken met betekenisvolle mantra’s of een koan.
  • Satipatthana waarbij mindfull (Sati) aandacht gegeven wordt aan het lichaam, de gevoelens, de gedachten ....
  • Shikantaza, waarbij de aandacht complet open is en geen enkel object nog uitgekozen wordt.
Het is maar en greep uit de haast onuitputtelijke schat van bestaande technieken. Geen enkele van deze technieken is de goede of de verkeerde. En geen enkele van deze technieken is in se gevaarlijk of ongevaarlijk. Alles hangt af van de manier waarop ze uitgevoerd worden.

Wat is gevaarlijk?
Het gaat dus om de manier waarop. Een eerste manier waarop deze oefeningen gevaarlijk kunnen zijn is lichamelijk.

Onoordeelkundig omgaan met meditatie kan je lichaam behoorlijk overbelasten, tot en met het oplopen van kwetsuren. Hoeveel meditatoren hebben niet hun knieën overbelast door koppig in een houding te blijven zitten die hun lichaam echt niet aankon. Door een slapende enkel zakken na te lang in lotushouding zitten is ook een klassieker. Te lang pijn verduren kan leiden tot syncopes.

Het is goed om voor ogen te houden dat de enige goede meditatiehouding een comfortabele houding is. Houdingen als de lotushouding zijn niet ontworpen om jezelf te kwellen maar juist om enige tijd onbeweeglijk te kunnen zitten zonder jezelf in de weg te zitten. Maar als je dat niet van kindsaf gewend bent is de kans groot dat je dat op later leeftijd niet meer lukt.

Meditatie kan ook tot uitputting leiden. Hoe vreemd het ook kan lijken: zelfs stilzitten is inspannend. Heel gevaarlijk is het wanneer je slaaptekort gaat opbouwen. Door slaapdeprivatie wordt iedereen, vroeg of laat, psychotisch. Het zou niet de eerste keer zijn dat dit op een intensieve meditatieretraite gebeurt.

Het achtste element van het achtvoudig pas is samma vayamo: de juiste inspanning. Dat wil zeggen niet te veel en niet te weinig. De Boeddha berispte de monnik Sona omdat hij zich te krampachtig inspande en hij maakte daarbij de vergelijking met de snaar van een sitar die om juist gestemd te zijn niet te hard en niet te slap mag gespannen worden.

Een tweede manier waarop deze oefeningen gevaarlijk kunnen zijn is psychisch. Ik wil dit aspect benaderen vanuit drie overlappende invalshoeken:

Psychisch geweld
Geweld is een term die steeds weer aan eenduidige definitie ontsnapt, zeker als we het hebben over psychisch geweld. Daarom val ik terug op een operationele definitie van geweld zonder daarbij definitieve geldigheid te claimen: Geweld is het geen bestaansrecht toekennen aan het perspectief van de ander.

Ieder kijkt naar de werkelijkheid vanuit een ander perspectief. Geen enkel perspectief is algemeen geldig. Als iemand er een visie op nahoudt die radicaal verschilt van de mijne kan ik proberen de ander aan mijn visie, als enig geldige, te onderwerpen. Dat betekent dat ik het perspectief van de andere geen bestaansrecht toeken. Of ik kan proberen het perspectief van de ander te erkennen, zonder ook mezelf aan dat perspectief te onderwerpen. Dit is de basis van dialoog.

Dit ligt ook vervat in de eerste bodhisattvagelofte: hoe talloos de levende wezens ook zijn, ik beloof ze allen te bevrijden. Het is de meest fundamentele keuze die een mens in zijn leven te maken heeft: onderwerp ik de ander aan mijn behoeften, of leef ik in functie van het bestaansrecht van ieder levend wezen (dus inclusief mezelf).

Voor heel veel mensen is dit geen common sense. Veel mensen leven met het impliciete gevoel van pas bestaansrecht te hebben als ze aan deze of gene set van verwachtingen voldoen. Het psychisch geweld interioriseert zich. Ik mag pas bestaan als.... Je voelt je verdrietig en je verwijt jezelf, want je verdriet heeft geen bestaansrecht. Je ben angstig of boos en ....

Mensen gaan op zoek naar manieren om af te komen van wat ze niet zouden mogen zijn en te worden wat ze zouden moeten zijn. Zo komen ze ook bij meditatie uit. Meditatie wordt op deze manier een vorm van psychisch geweld. Meestal is dat een herhaling van het vanzelfsprekende psychisch geweld waarin ze opgegroeid zijn, zonder zelfs nog maar aan te voelen dat er iets niet klopt. Het is zo vanzelfsprekend. Nog erger wordt het als een leraar of groep hieraan meedoet. Mensen zetten zichzelf onder druk en laten zich onder druk zetten. De meditatieoefening is dan de voortzetting van het vanzelfsprekende maar ongenoemde psychische geweld dat er altijd al geweest is en een grote bron van lijden was, is en blijft.

Valse verwachtingen
Nauw hierbij aansluitend zijn alle valse verwachtingen en idealiseringen die bij de praktijk kunnen horen.
  • Idealiseren van de beoefening
Eindelijk ga ik verlost zijn van mijn angst, mijn pijn, mijn woede, mijn verdriet .... Vul in wat voor jezelf van toepassing is.
  • Idealiseren van de leraar
Eindelijk iemand die zegt wat goed is voor mij, wat ik moet doen .... Tot je ontdekt dat de leraar het zelf ook niet meer weet.
  • Idealiseren van de groep
Eindelijk het gezin dat ik nooit gehad heb .... Tot je ontdekt dat ook in deze groep van menselijke mensen alle dingen gebeuren die menselijkerwijze tussen mensen voorkomen.
  • Idealiseren van de andere beoefenaars
Kijk eens wat zij wel kunnen .... Tot je beseft dat zij niet meer of minder menselijk zijn dan jou.

Als deze valse verwachtingen kunnen vernietigend zijn en tot ondraaglijke desillusies lijden. Het is een grote verantwoordelijkheid van iedereen die op welke wijze ook meditatie aanleert aan anderen om zich hier ten volle van bewust te zijn.

Psychische pijn
Meditatie maakt dingen zichtbaar. Alles wat menselijkerwijze ervaarbaar is kan zichtbaar worden en daar kan ook veel pijn bij zitten.

Dit kan in grote lijnen op twee manieren:
  • Door aandacht te geven waar je eerder geen aandacht aan gaf 
Dit geldt vooral voor alle methodes die gebaseerd zijn op stoppen en kijken. Zolang je in de maalstroom van je leven doorraast lijkt er niet echt iets aan de hand... De drukte van je leven zorgt voor een soort bewustzijnsvernauwing waarin veel onzichtbaar blijft. Maar als je stopt, even uit de maalstroom stapt en kijkt ... kan het zijn dat je schrikt. 

Je kijkt naar je gedachten, je gevoelens. Je neemt contact met je ademhaling met je lichaam. Dat is niet zo vanzelfsprekend, voor niemand. Het is een ingrijpend proces. 

Zeker mensen die als kind in hun lichamelijke integriteit zijn aangetast, hebben vaak overleefd door bepaalde lichamelijk sensaties uit te sluiten. Als je in een meditatie-oefening je aandacht opnieuw bij je lichaam brengt, kunnen er herinneringen wakker worden die je lang vergeten was. Hetzelfde geldt voor je psychische integriteit.
  • Door contrast
Normaal is wat je gewend bent. Als je opgegroeid bent in een situatie van lichamelijk of psychisch geweld, ervaar je dat als maar normaal. Je schrikt als je merkt dat anderen dat niet normaal vinden. Soms komen mensen in een crisis als ze een liefdevolle partner ontmoeten. Dan pas merken ze dat wat tot dan maar normaal was, misschien niet zo normaal is. 

Dus ook door bij een goede leraar terecht te komen, in een groep van liefdevolle en respectvolle mensen, door een praktijk aan te vatten van liefdevolle aandacht voor jezelf, kan er heel veel zichtbaar worden.

Het is op zich niet verkeerd als door meditatie oude pijn opnieuw zichtbaar wordt, integendeel. Maar het is wel een groot probleem als je die pijn niet weet te bevatten. Dan wordt het gevaarlijk. Het is maar veilig als het vermogen om te bevatten (kshanti) groeit evenredig met wat vraagt om bevat te worden. 

Iemand vroeg ooit aan een bekende vipassanaleraar waarom hij aan een nieuw aangekomen studente enkel een samata-oefening (stoppen) gegeven had en geen instructie in vipassana(kijken) zoals anders. ‘Te veel pijn’, was het antwoord.

Meditatie is helend
Is meditatie gevaarlijk? Wel integendeel: meditatie is helend. Tenminste dat hoort het te zijn. Maar uit het voorgaande blijkt dat als je het kompleet verkeerd kan aanpakken en iets doen wat wel degelijk schadelijk is. Er wordt soms gezegd dat er in meditatie een ingebouwde veiligheid in zit waardoor niet meer naar boven komt dan je kan bevatten. Dat is waar, maar het veronderstelt dat je dat veiligheidsventiel dan ook in ere houdt.

Meditatie is maar helend als het een een act is van liefde (metta-karuna). Daarom spreken we van milde open aandacht.

Wat verlang je van iemand als je in pijn bent? Je verlangt begrip, nabijheid, je wil niet veroordeeld of afgewezen worden worden, niet iets moeten .... In ons verlangen weten we wat liefde is. En dat is meditatie: jezelf nabij zijn in je pijn, zonder moeten, zonder afwijzen, met mateloze mildheid. Meditatie betekent een einde maken aan het psychische geweld dat altijd al niet meer dan normaal was.

Meditatie is een act van liefde. Dan is het veilig. Dan is het helend. Dat betekent ook dat je je eigen weerstanden respecteert. Weerstand is de rem op de auto en het is is niet omdat je auto remmen heeft dat het een slechte auto is.

In de praktijk betekent dit dat je je aandacht brengt bij wat op de voorgrond staat en je jezelf niet dwingt om wat dan ook te voelen. Als je bang bent om je pijn te voelen ga je je niet door die angst door forceren om het toch te voelen. Nee je brengt je aandacht bij wat op de voorgrond staat: in dit geval bij de angst om te voelen. Het is belangrijk om je nooit te forceren en je nooit laten forceren.

Het kan niet genoeg herhaald worden. Mildheid, liefde (metta), mededogen (karuna) zijn hier de sleutelwoorden.

Je doet dit ook niet alleen. In het oudste boeddhisme wordt dit kalyanamittata genoemd. Het kan vertaald worden als: mooie vriendschap. Mittata is afgeleid van metta, liefde. Kalyanamittata slaat op de relatie tussen leraar en leerling, en tussen de leerlingen onderling.

De leraar wordt vaak kalyanamitta, goede vriend, genoemd. In de mahayanatraditie, in de Lotus Sutra, wordt gezegd dat de Dharma enkel van boeddha tot boeddha kan worden doorgegeven. De implicatie is dat ieder van ons in wezen een boeddha is. De leraar is maar een goede vriend als hij de leerling als een boeddha ziet en behandelt.

Kalyanamittata gaat ook over de groep van beoefenaars. Als de pijn te groot wordt, ben je niet alleen.

Zo creëer je een veilige ruimte in jezelf en om je heen, een ruimte die alles kan bevatten (kshanti), .

Besluit
Toen de studente die een samata-oefening gekregen had in plaats van een vipassana-oefening omwille van ‘te veel pijn’ daar achter kwam, reageerde ze hoogst verontwaardigd. Ze kwam niet om haar tijd te verdoen met een ‘minderwaardige’ oefening. Pijn of geen pijn, ze wou er voor gaan. Een typisch westerse reflex die de bal volkomen misslaat.

Het misverstand is te denken dat mildheid maar een anestheticum is voor meditatie. Maar mildheid (metta-karuna) is de essentie van de oefening zelf. In die zin zou ik de kern van dit betoog in één zin willen samenvatten:

Meditatie is de transformatie van pijn naar mededogen.

En die transformatie is niet iets wat je overkomt of wat je bereikt, het is iets wat je doet, nu.

Door: Edel Maex





woensdag 18 maart 2015

SportMindfulness

Over 'het mentale in de sport' hangt voor veel mensen nog altijd een zweem van geheimzinnigheid, het blijft iets ongrijpbaars, iets engs. En wat we dan graag doen is het wegduwen, er niets van willen weten. In de huidige tijdsgeest echter staan sporters steeds meer open om de invloed van gedachten, gevoelens en gedrag op hun sportprestaties te onderzoeken. Lees de praktijkvoorbeelden van talentvolle sporters uit dit boek er maar op na. Ook zien we meer invloeden vanuit oosterse tradities op het denken van atleten.

Vanuit de mindfulness en sportpsychologie wordt in dit boek een praktijkgerichte, down to earth manier beschreven van omgaan met het mentale deel van de sport. In de taal van de sporter. Mét praktijkvoorbeelden. Het gaat over concentratie, over druk, over zenuwen, over blessures, over motivatie en over boosheid op de scheids, de trainer of jezelf. Oftewel over alles wat een sporter vroeg of laat in zijn sportcarrière op zijn pad vindt.



Proberen niet te proberen

Waarom alles beter gaat als je het niet te graag wilt

Waarom val je juist moeilijk in slaap als je het heel graag wilt? Waarom is het lastig om charmant en ontspannen te zijn op momenten dat je er het meest aan hebt? Waarom lijken topprestaties van atleten zo makkelijk? En waarom moeten muzikanten heel hard oefenen voordat ze goed kunnen improviseren? Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over.

In Proberen niet te proberen legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben. Hij verenigt Oosterse filosofie met recent wetenschappelijk onderzoek en biedt daarmee een unieke kijk op een van onze grootste tegenstrijdigheden. 

De oude Chinese filosofen hebben veel geschreven over een spontane, ongedwongen, moeiteloze manier van handelen, die zij `wu-wei' noemden. Volgens hen lag wu-wei ten grondslag aan succes, en zij ontwikkelden strategieën om het te verkrijgen en te behouden. Slingerland laat ons op heldere en humorvolle wijze kennismaken met deze denkers en hun teksten. Aan de hand van inzichten uit de hersenwetenschap en de psychologie laat hij zien wat er in ons brein gebeurt als we wu-wei zijn en biedt hij praktische handvatten voor hoe we deze houding in onze moderne samenleving kunnen nastreven.



maandag 16 maart 2015

Dankzij deze nieuwe meditatietechniek word jij helemaal zen

Vergeet kleurboeken voor volwassenen, de nieuwste hype heet Zentangle. Deze eenvoudige meditatiemethode belooft ons rustig te worden door het tekenen van lijntjes en cirkels op een blaadje papier. HLN-journaliste Nina testte het al even voor je uit.

Zentangle is een uit Amerika overgewaaide tekenmethode die ons rustig en ontspannen zou maken. Het duo Rick Roberts en Maria Thomas uit Massachusetts kwam met het idee, dat via internet en YouTube-tutorials verder verspreid raakte, op de proppen. Begin maart verschijnt bij ons ook een Nederlandstalig boek rond de hype.

De term tangle, letterlijk 'wirwar', staat voor het tekenen van lijnen en cirkels op papier, zonder al te strakke regels of complexe technieken. Volg je intuïtie, kriebel er op los, en het rustgevende gevoel volgt automatisch.

De voordelen op een rijtje
Wie een Zentangle maakt wordt in de eerste plaats zen, of dat is toch de bedoeling. Fanatieke aanhangers rapporteren een betere nachtrust, vermindering van (vlieg)angst en paniekaanvallen, meer inspiratie en zelfs hulp bij het volhouden van diëten. Bovendien is het makkelijk te leren, goedkoop en leuk. Dat schreeuwt om uitgetest te worden.

GETEST: een traditionele Zentangle met lettervorm
Journaliste Nina: 'Nuchtere scepticus eerste klas die ik ben word ik al zenuwachtig bij de woorden 'zen' en 'geen regels of verplichtingen' alleen. Mijn tenen krullen spontaan bij Bond zonder Naam-spreuken als 'volg je intuïtie' en 'niets is fout, alles mag'. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn, en aangezien een verminderd stressniveau altijd welkom is, zet ik mijn kritische zelf met plezier even aan de kant voor een rustgevende tanglesessie. Op 3 maart ligt 'Zentangle Alfabet' bij ons in de boekhandel, een boek met ruim 40 Zentanglepatronen om alle letters van het alfabet te tanglen. Een voorproefje van dit doe-het-zelfboek leert de basistechnieken van het tanglen met een letter. "Leuk voor visitekaartjes of een verjaardagstekenening," klinkt het bij grondleggers Rick en Maria, die geciteerd worden in het boek. Potlood en papier in de aanslag, en tanglen maar.

Het mag worden gezegd: de innerlijke scepticus is verbazend snel het zwijgen opgelegd. Dat beetje concentratie dat nodig is om patroontjes te tekenen, zorgt ervoor dat de maalstroom aan flitsende gedachten even tot achtergrondmuziek wordt gereduceerd. Verstand op nul een kriebelen maar.

Dat ik een warm bad met boek en glas wijn in de toekomst zal inruilen voor pen en papier om tot rust te komen, is (heel) veel gezegd. En ook paniekaanvallen of extra kilo's bestrijd je volgens mij niet met wat kriebelen op een blaadje. Maar toegegeven: net als een kleurboek voor volwassenen brengt het je op korte termijn tot rust. Wie zijn doosje kleurpotloden niet bij de hand heeft, heeft bij deze een minstens even doeltreffend alternatief.'

www.goedgevoel.be



vrijdag 13 maart 2015

Voluit leven

Mindfulness of de kunst van het aanvaarden, nu als praktisch hulpboek

Veel mensen ervaren hun leven als onbevredigend omdat zij last hebben van psychisch leed zoals angst, somberheid, onzekerheid of vermoeidheid. Pas als deze klachten zijn overwonnen kan ik met mijn leven beginnen, zo is de overtuiging. De strijd tegen deze klachten staat dan centraal in het leven.

Dit boek laat zien dat dit niet werkt en biedt een alternatief. Leed is onlosmakelijk verbonden met leven. Wanneer je dit aanvaardt stop je het dagelijks gevecht. Er ontstaat ruimte en energie om nu te doen wat je werkelijk belangrijk vindt. Dan leef je voluit en ervaar je voldoening.

De (zelf )hulpmethode in dit boek is gebaseerd op Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en mindfulness. Het boek bevat een cd met mindfulness-oefeningen.



woensdag 11 maart 2015

The Power of the heart

laat je hart je gids zijn

The Power of the Heart brengt de kracht, de wijsheid, de liefde en de intelligentie van ons hart op een volkomen vernieuwende wijze onder de aandacht. Wat hebben Paulo Coelho, Isabel Allende, Eckhart Tolle, Deepak Chopra en Maya Angelou met elkaar gemeen? Ze onderkennen de noodzaak van het luisteren naar je hart. Auteur Baptist de Pape sprak met hen en nog vele anderen.

Hij creëerde een boek met een verrassende wetenschappelijke en spirituele onderbouwing dat aan het begin staat van een onstuitbare internationale beweging: laat je hart je gids zijn. Vind je ware potentie en je geluk, leef dichter bij je intuïtie. Coelho, Allende, Tolle, Chopra en Angelou inspireren, De Pape overtuigt.



zondag 8 maart 2015

Zen Tekenen

'Ik ben een stift in Gods hand'
Leo van Vegchel over de weg van Zen Zien Tekenen

tekst: Annerieke Goudappel

Beeldend kunstenaar Leo van Vegchel verliet de kunstwereld met een big bang. Nu begeleidt hij mensen op de weg van Zen Zien Tekenen.

Hij spreekt het liefst in metaforen. Poef… direct duidelijk waar hij het over heeft. Hij zit aan de tafel in zijn ruime atelier waar hij zijn leerlingen ontvangt die hier komen om Zen Zien Tekenen te beoefenen. Alleen zijn zij geen echte leerlingen en noemt Van Vegchel zichzelf geen leraar. 'Ik ben gids', zegt hij. 'Ik loop met ze mee op het pad, ik begeleid en bemoedig. Ze lopen op hun eigen benen en als zij vallen, dan val ik ook.'

Zen Zien Tekenen is geen zenschool, zegt hij, het is een intense oefenweg. Het Japanse do. 'Het is als een pelgrimstocht, waarop je de ene voet na de andere zet. Die stappen zet je hier en nu, niet gisteren of morgen. Ook bij Zen Zien Tekenen gaat het om directe actie in tijd en ruimte. Het is een oefening om tot de bron te komen, tot zuivering, tot eenwording, tot niet weten. In de training leg ik de nadruk op het volledig onbevangen waarnemen met alle zes zintuigen, in een soort mentale stilte. Het totale daar-zijn in Zen Zien Tekenen gaat aan alle kennis voorbij, aan gevoel voorbij, aan intuïtie voorbij.'

Doodlopend pad
Ooit ontsloeg hij zichzelf als beeldend kunstenaar. Midden jaren negentig van de vorige eeuw trok hij zijn kunstwerken en documentatie terug uit alle musea en galeries die werk van hem in huis hadden. Hij timmerde zijn proclamatie nog net niet op de deur. Kunst had in zijn ogen niets meer te maken met vervoering en mysterie, maar met gevestigde belangen en koele kunstkritiek. 'Vergelijk het met een lid van de kerk dat het inzicht krijgt dat het instituut waarvan hij deel uitmaakt zijn keel dichtknijpt, in de zoektocht naar het waarachtige. Dan kun je wat mij betreft twee dingen doen: revolteren of protesteren. In ieder geval moet je van die kliek afkomen zodat je weer vrij bent. Jarenlang had ik arrogant het pad van de kunst gevolgd: kijk mij eens, een autonoom en authentiek kunstenaar manifesteert zich. Een doodlopend pad. Ik kon ongelooflijk mooie kunstjes flikken, maar de kunstjes die werkelijk van betekenis waren, hadden niets met mij als “autonoom kunstenaar” te maken.'

Na zijn rigoreuze terugtrekking uit de kunstwereld, vond hij zichzelf op een dag terug aan de waterkant. Met een grote glimlach op zijn gezicht zat hij een gele iris te tekenen. 'Komt er een bevriende kunstenaar langsrijden, die bijna van zijn fietst valt onder de uitroep: “zit jij daar nou realistisch te tekenen?” Ik dacht: oh my god, dat is nu de benauwenis waar ik vanaf wilde.'

Zen als landkaart
Een vriendin nam hem mee naar een tentoonstelling met 'realistische tekeningen in aluminium wissellijsten, van die landschapjes en portretten.' Hij keek zijn vriendin aan: waar zijn we nu verzeild geraakt? 'Toen stond er opeens een klein vrouwtje naast me, met van die scherpe prikoogjes. Maria Adriaens. Ze maakte in een paar korte zinnen duidelijk wat hier aan de hand was. Het was alsof er een bliksem door m'n kop schoot. Zij had het over tekenen als verbinding met de werkelijkheid, ver weg van alle kunstkritiek. Ik zag mezelf weer zitten, “daar zit ik dan, die kunstenaar langs de waterkant”.’

Aanraking van het moment
Hij ging in training bij Maria Adriaens, die op haar buurt in training geweest was bij de Nederlandse tandarts en kunstenaar Frederick Franck, grondlegger van Zen Zien Tekenen.

'Frederick Franck zocht naar het collectieve mystieke bewustzijn, in christendom, jodendom, zen, aangewakkerd door de existentiële vragen die al sinds de oertijd door onze kop jagen: waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe? Dat heeft hij tot focus kunnen brengen in het tekenen. Zen is in dit verhaal het kompas, de landkaart. Zen kun je daarom ook denigreren tot iets cognitiefs en bestuderen zoals je een landkaart bestudeert om een gebied te leren kennen. Maar als je zen gebruikt als duiding, dan zie je dat er maar één ultradunne lijn loopt op de landkaart. Dat is de weg die jij gaat, dat is jouw leven.’

Zien, echt zien, zegt hij, is de totale onbevangen aanwezigheid in het moment. 'De verbinding met het verrukte daar-zijn. Het spoor dat je achterlaat kun je later in je tekening terug zien, mits in dezelfde meditatieve sfeer als toen je tekende. Anders zie je alleen maar krabbels of een artistiek plaatje. Hoe kan Van Gogh zwartwit-tekeningen maken van een blauw irissenveld, die mij de rillingen over m'n lijf bezorgen? Dat komt door de notificatie die hij maakt zijn aanraking van dat moment laat navoelen. Dát is Zen Zien Tekenen.'

Tekenen is de actie in Zen Zien Tekenen. 'Ik kan in mijn diepste bewustzijn pelgrimeren, stil zittend op mijn stoel. Maar mijn tekenende hand geeft een totaal andere dimensie aan het moment waarin ik verkeer. Een van mijn dierbaarste metaforen is: "Ik ben een stift in Gods hand." Over wie die ‘God’ is spreek ik niet, want dat is een vreselijke definitie. Als ik mijn stift zuiver kan houden op die trilling, dan gaat daar gebeuren wat er gebeuren wil. Het dient zich dan aan. Op het moment dat ik begin te stuntelen met mijn woorden, zitten we dichtbij waar we het eigenlijk over hebben. Dicht bij het onbenoembare, voorbij taal en begrip. Op het laatst is er dan alleen nog maar do, do, do. Als je vraagt naar de bron vanwaar ik vertrek, dan zeg ik: de ultieme vrije bron van het niet-weten.'

Verschenen in Boeddha Magazine 79 winter 2014 pag. 60-61




Meditatie helpt veroudering van de hersenen tegengaan

Dat meditatie gezond is voor lichaam en geest en veel voordelen heeft, zoals dat het gratis en makkelijk is en angsten en depressies verlicht, is wel duidelijk geworden na de vele onderzoeken die er zijn gedaan. Uit het laatste onderzoek blijkt dat mediteren mogelijk ook het verouderingsproces van de hersenen vertraagt.

Vanaf het 20e levensjaar begint het brein al te verouderen en nemen de hersenen af in gewicht en volume – dit is een proces dat niet meer stopt. Door te mediteren zou de zenuwdegeneratie die met leeftijd komt kunnen worden tegengegaan, oftewel zou men invloed kunnen uitoefenen op aandoeningen zoals dementie, Alzheimer en Parkinson. De wetenschappers zagen met onder andere MRI-scans een verschil tussen mensen die al lang mediteren en mensen die helemaal niet mediteren.

De onderzoekers van de universiteit van Californië deden in 2011 ook al onderzoek naar de effecten van meditatie en zagen dat bij mensen die vaak mediteren de grijze stof (onder andere voor het geheugen) in de hersenen minder snel in hoeveelheid verminderde dan bij mensen die nooit mediteren. Ook de witte hersenstof (onder andere voor communicatie) leek beter bewaard te zijn gebleven. Dr Florian Kuth: “Bij mensen die mediteren lijkt het of de grijze stof minder door leeftijd is beïnvloedt. We verwachtten dat meditatie misschien in sommige hersengebieden een effect zou hebben, maar we zagen het in bijna het hele brein. Dat was een enorme verrassing.”

Volgens de wetenschappers kan hun onderzoek grote impact hebben als de resultaten in andere onderzoeken worden bevestigd. In de VS leven mensen steeds langer, maar treden aandoeningen als Alzheimer steeds vaker op.

www.welingelichtekringen.nl