5 TIPS OM MINDFULNESS TOE TE PASSEN TIJDENS WERKTIJD

De vraag naar mindfulness-workshops binnen organisaties groeit. 5 tips om het principe toe te passen tijdens werktijd.

Toen Rabobank onlangs het aanbod voor de pilot ‘mindfulness online’ op zijn intranet zetten, was de volgende ochtend al het maximum van ruim honderd deelnemers overschreden. Kennelijk was de behoefte aan rust groot bij de werknemers, zeker gezien het feit ze de helft van het trainingsbedrag uit eigen zak moesten bij leggen. 'Als arbodienst van de Rabobank Groep hadden wij er zelf geen budget voor’, zegt voorzitter taskforce vitaliteit Els Schakenbos. ‘Maar werken bij de bank kan hectisch zijn, dus ik begrijp dat het mensen aanspreekt.’ Uit de vragenlijsten die de deelnemers vooraf en zes maanden na de training hebben ingevuld, blijkt inmiddels al een significante verbetering. ‘De deelnemers ervaren minder stress en hebben meer rust in hun hoofd', aldus Schakenbos.

STEEDS GEBRUIKELIJKER BINNEN BEDRIJVEN
Mindfulness wordt steeds minder beschouwd als zweverig. Grote bedrijven en organisaties als KLM, de Raad voor de Rechtspraak, LinkedIn, T-Mobile, de Belastingdient en de gemeenten van Amsterdam en Den Haag deden ook al mindfulness-workshops om de stress onder hun werknemers terug te dringen. Uit onderzoek dat het centrum voor mindfulness uitvoerde bij een (andere) grote Nederlandse bank bleken de 58 managers die meededen na zeven bijeenkomsten meer tijd te nemen voor reflectie (91%), rustiger te zijn met meer overzicht (87%), zich minder door emoties te laten meeslepen (85%) beter naar zichzelf en anderen te luisteren (84%) en beter in staat de balans tussen privé en werk in evenwicht te houden (69%).

5 tips voor mindfulness tijdens werktijd:

1. GA EVEN WANDELEN
‘Hoe is het mogelijk,’ zo vraagt Arianna Huffington zich af, ‘om in onze cultuur van overwerken, burnout, en uitputting, waarin we vierentwintig uur per dag connected moeten zijn en voortdurend afgeleid worden van de dingen die echt belangrijk zijn, om toch nog onze creativiteit en wijsheid aan te boren, om ons daadwerkelijk goed te blijven voelen, en ons te kunnen verbinden met de dingen die we echt waarderen?’ Haar antwoord luidt ‘solvitur ambulando’. In andere woorden: door te gaan wandelen, het liefst in de natuur. Dit zou de perfecte manier zijn om het brein tot rust te laten komen en de zaken weer even vanuit een fris perspectief te bekijken. Wandelen in het groen kan je brein namelijk in een meditatieve staat brengen, zo concludeerde vorig jaar een Brits onderzoek. Het triggert ‘onopzettelijk de aandacht’, waarbij de aandacht enerzijds wordt vastgehouden, terwijl het je tegelijkertijd de ruimte biedt voor reflectie.

2. CONCENTREER OP DE ADEMHALING
Dit is basic mindfulness, waarbij je adem het object wordt om op te concentreren. Je wordt zo kalmer, meer bewust van het hier en nu en van de neiging in je hoofd alsmaar van de hak op de tak te springen. Concentreer daarom een paar minuten volledig op rustig in en uit ademenen en proberen niet opzettelijk te stoppen met aan van alles te denken. Door helemaal op het in en uit ademen te focussen, kalmeer je je brein.

3. NIET MULTITASKEN
Bij multitasken is je focus verdeeld en leef je dus niet in het hier en nu. Je maakt er ook allerlei fouten door, zo concludeerden de hoogleraren psychologie David Strayer en David Sanbonmatsu van de Amerikaanse Universiteit van Utah in een studie vorig jaar. De manier volgens mindfulness is als volgt: focus je volledig op een taak voor een bepaalde tijd, neem dan even een pauze en concentreer je vervolgens volledig op de volgende taak.

4. STOP MET OORDELEN
De grondlegger van de Westerse variant, hoogleraar Jon Kabat-Zinn, definieert mindfulness als ‘aandacht besteden op een bijzondere manier, gericht en zonder oordeel.’ Vooral dat laatste levert mensen nogal wat problemen op. Want we oordelen in ons hoofd de hele dag door. 'Stoppen kunnen we het niet,' zegt Kabat-Zinn, 'wel ons bewust worden van hoe veroordelend we eigenlijk zijn en vervolgens niet te oordelen over het oordelen. In ons oordelen zijn we namelijk heel snel, en heel zwart of wit: iets is goed of slecht, we vinden iets leuk of niet. Je wilt iets wel doen of niet. En we laten ons hierdoor beperken.' ‘Niet oordelend zijn,’ zo zegt hij, ‘betekent dat we ons onderscheidingsvermogen verscherpen, dingen juist meer helder zien en in hun connecties tot andere zaken.’

5. WEES IN HET MOMENT
Moeder Teresa wist het al toen ze zei: ‘Wees gelukkig in het moment, dat is genoeg. Elk moment is alles wat we nodig hebben, en niets meer.’ Proberen om in het moment te zijn, is wat je doet met mindfulness. Maria Gonzalez, schrijfster van het boek Mindful Leadership: The 9 Ways to Self-Awareness, Transforming Yourself, and Inspiring Others raadt daarom aan om bijvoorbeeld in een vergadering telkens wanneer je gedachten beginnen af te dwalen weer direct terug te keren naar de stem die spreekt. Zo kun je trachten zonder een onderbreking in de concentratie te luisteren. Waarschijnlijk moet je tijdens een vergadering je gedachten wel tientallen keren bewust terugbrengen, maar dat is volkomen normaal. We realiseren ons meestal niet bewust hoe vaak het brein wel niet wordt afgeleid. Maar door steeds je gedachten terug te brengen en te focussen, train je jezelf in het hier en nu te zijn.

http://www.mt.nl/

Bekende atheïst Sam Harris: ‘Spiritualiteit is te interessant voor de wetenschap om te negeren’

Filosoof en neurowetenschapper Sam Harris werd in 2004 bekend met het boek ‘End of Faith’, een fel pleidooi tegen religie. De bekende atheïst is echter ietwat van zienswijze veranderd. In zijn nieuwste werk pleit hij voor wetenschappelijk onderbouwde spiritualiteit. ‘Spiritualiteit is te interessant geworden voor de wetenschap om te negeren,’ vertelt hij aan het tijdschrift Kijk.

Een belangrijke boodschap van ‘Waking up’, zoals het nieuwe boek heet, is dat meditatie ons kan leren dat het zelf een illusie is. ”De meeste mensen vereenzelvigen zich niet volledig met hun lichaam, maar hebben het idee dat hun geest een soort centrum heeft”, legt hij uit. ”Met aandachtige meditatie kun je dit idee onderzoeken en ontdekken dat het een illusie is: er is geen denker en er is geen voeler, er zijn alleen gedachten en gevoelens. Als je zo het ‘zelf’ laat verdwijnen, blijft er enkel bewustzijn over.”

Hij legt uit hoe mindfulness een krachtig middel kan zijn om positiever in het leven te staan. “Als je beseft dat emoties slechts gedachten zijn die opborrelen in het bewustzijn, kun je die kennis gebruiken als tegengif bij negatieve ervaringen. Dat kan op twee manieren. De eerste is dat je vervelende emoties enkel voelt en ervaart. Je probeert ze niet te vermijden, maar accepteert ze zoals ze zijn. Je zult dan merken dat emoties altijd snel weer uit het bewustzijn verdwijnen, en dat je dus nooit lang boos of verdrietig kunt zijn. De tweede manier is dat je actief je gedachten verandert. Weten dat het altijd erger kan zijn, helpt je bijvoorbeeld om je eigen positie anders te bekijken en je dankbaar te maken.”

Maar gaat al die naar binnen gerichte aandacht niet ten koste van aandacht voor een ander? ”Ik zie er geen probleem in wanneer je jouw geest op de eerste plaats zet, stelt Harris. ”Je geest is immers het enige wat je anderen te bieden hebt. Het is daarom belangrijk om te ontdekken wie je wilt zijn. Door meditatie kun je achterhalen hoe boos, kalm, gehaast of geduldig je de wereld gaat verbeteren.”

Bron: welingelichtekringen.nl

Moet ik een leraar hebben? (vervolg)

door EDEL MAEX 

Van gedachten wisselen is altijd verhelderend en verrijkend, ook als je het niet met elkaar eens bent. Na mijn blog over de vraag ‘Moet ik een leraar hebben?’ kreeg ik een lange en zorgvuldig doordachte repliek. Ik wou een even lang en doordacht antwoord geven, maar ik merkte snel dat ik niet verder kwam dan de allereerste basispremisse: dat er een pad is waarop iets bereikt moet worden, en waar de leraar zijn autoriteit ontleent aan het feit dat hij daarop verder gevorderd is dan de student. Het werd voor mij helder dat ik die premisse helemaal van de hand wees.

Vergelijk het met het bereiden van een maaltijd. Je kunt nauwgezet een recept volgen zoals het in de kookboek staat. Als je een ingrediënt mist, als er bij voorbeeld marjolein in de saus moet en je zit zonder dan kun je het recept niet maken of je moet snel naar de winkel om een nieuw potje.

Je kunt ook naar markt gaan en kijken wat vandaag goed van kwaliteit en prijs is, en in je keuken rondkijken welke kruiden je nog hebt en daarmee je maaltijd bereiken. Als je dan zonder marjolein zit, probeer je het eens met rozemarijn. Niet dat kookboeken daarmee obsoleet worden. Integendeel, recepten zijn de overgedragen wijsheid van oude meesters die je kunnen inspireren bij het bereiden van je eigen gerecht.

Sommige dingen in het leven doe je best volgens een voorgeschreven recept. Als je naar de dokter gaat dan hoop je dat hij volgens de regels van de kunst de diagnose stelt en een behandeling voorschrijft en dat het niet is van een snuifje hier en een snuifje daar, en ‘kijk wat ik hier nog in mijn la vind’. Een behandeling bij een arts vraagt soms onwaarschijnlijk veel vertrouwen. Je legt je leven letterlijk in de handen van de chirurg en je laat hem toe je te verdoven, in je lichaam te snijden en daarbij ernstige verwondingen aan te brengen. Dat allemaal in het volste vertrouwen dat dat het juiste pad naar genezing is.

Maar wat met het spirituele pad dat we gaan? Is dat een duidelijk uitgestippeld pad of is dat een heel persoonlijke weg? Moeten we de dharma zien als een nauwgezet na te volgen recept, of is de Boeddha een bron van inspiratie bij het bereiden van ons eigen recept? Is onze spirituele praktijk iets wat ons voorgeschreven moet worden of is het is het een heel persoonlijk pad, dat ons voert naar gebied dat nooit eerder in kaart is gebracht?

Het is een keuze. Sommige mensen kiezen voor een uitgestippeld pad. Ze geven zich in vol vertrouwen over aan iemand die daarbij de weg weet.

Dat is nooit mijn weg geweest. Ik ben vele mensen dankbaar voor de paden die ze mij getoond hebben. Ik heb mijn hart verloren aan de dharma. Maar het blijft onvervreemdbaar mijn weg, die ik zelf te gaan heb en die mij op onbekende paden brengt.

Ik neem daarbij de volle verantwoordelijkheid voor iedere stap die ik daarbij gezet heb. Ook voor de misstappen. Ook voor mijn eigen geklungel. Geklungel met op zich prima recepten waar ik niks van gebakken heb en geklungel met recepten die niet bleken te werken of zelfs ronduit schadelijk waren.

Het is een keuze en ik respecteer daarbij dat iemand andere keuzes maakt. Maar ook als je er voor kiest om je ego opzij te zetten en je leven in de handen van een leraar te leggen, is ook dat een keuze die je met je eigen ego maakt en ligt de verantwoordelijkheid voor die keuze uiteindelijk bij niemand anders dan bij jezelf .

Ik hoop uit de grond van mijn hart dat niemand mijn teksten ooit gaat lezen als na te volgen recepten. Maar als iemand er door geïnspireerd kan worden op zijn eigen pad, dan ben ik daar heel blij mee.

Zoals iemand uit onze groep in Antwerpen het aan het eind van een sesshin grinnikend samenvatte:

Hoe leeraarloos onze leraar ook is
We beloven naar zijn verhalen te luisteren
en nadien doen we ons goesting.
Wat mij betreft is dat de juiste spirit.

LEVEN IN DE MAALSTROOM blog

Mediteren voor dummies - goedgevoel.be

Ben je geïnteresseerd in meditatie en mindfulness, maar ben je bang dat je er geen tijd voor hebt of dat het toch wat 'te spiritueel' is voor jou? We kunnen je geruststellen: aan een paar minuten heb je genoeg en er is niets zweverigs aan!

Mediteren terwijl een volle mailbox op je wacht en mindfulness wanneer je kinderen met een knorrende maag vragen om het avondmaal? Doen! Net op de momenten waarop we geen tijd lijken te hebben voor onszelf, hebben we die stilte en dat bewustzijn nodig. Het oude gezegde luidt dan ook niet zomaar: 'Je moet dagelijks twintig minuten mediteren, tenzij je het te druk hebt. Dan moet je een uur gaan zitten.' 'Alleen lijkt dat voor velen een haast onmogelijke opdracht', zegt yoga- en mindfulness- docent Vanessa Hoskens. 'Daarom benadruk ik graag dat regelmaat belangrijker is dan de duur van een oefening. Elke dag tien minuten mediteren kan al een verschil maken. Het zal je dichter bij jezelf brengen en kan ervoor zorgen dat je beter met stressvolle situaties leert omgaan. Alleen mag je niet te veel op deze doelen focussen, want dan ga je makkelijk voorbij aan alle andere voordelen die meditatie met zich meebrengt. Bovendien kan zo'n gerichte zoektocht naar ontspanning je net een stevige portie spanning bezorgen.'

Meditatie
Vanessa Hoskens: 'We kunnen een onderscheid maken tussen twee vormen van meditatie, namelijk concentratiemeditatie en inzichtsmeditatie. Wie de eerste variant beoefent richt de aandacht op een object (een kaars), een element uit de natuur (kabbelend water), een geluid (muziek) of een mantra ('Ik ben sterk'). Maar het is het makkelijkst om gewoon op je ademhaling te focussen, want dat kan altijd en overal. Het is normaal dat je tijdens concentratiemeditatie afgeleid wordt door gedachten, geluiden, lichamelijke gewaarwordingen of emoties. Als dat gebeurt, probeer je je aandacht opnieuw op je ademhaling te richten. Ook als je daarna nog afgeleid wordt door gedachten aan het avondeten, de drukte op het werk of de dansles van de kinderen is dat geen reden om de meditatie zomaar op te geven. Breng je aandacht gewoon telkens terug naar het voelen van die ademhaling en je zal merken dat je er steeds beter in wordt. Pas als je deze techniek goed onder de knie hebt, kan je evolueren naar de tweede vorm van mediteren. Voor inzichtsmeditatie moet je gaan zitten en heb je meer tijd nodig. In tegenstelling tot bij de concentratiemeditatie mag je gedachten en gevoelens wel toelaten, maar omdat dit een variant voor gevorderden is, kan je beter met de basis- oefening beginnen.'

Oefening 1: in en uit
Vanessa Hoskens: 'Breng jezelf in het hier en nu door op je ademhaling te focussen. Je hoeft je ademhalingen niet te tellen of bewust langer of korter te maken, want dan zet je je hoofd aan het werk en dat is net wat we willen vermijden. Je kan beter je hand op je buik leggen om te voelen hoe je lichaam z'n werk doet. Voel hoe je buik omhoog komt tijdens het inademen en terug zakt bij het uitademen. Wie moeite heeft met buikademhaling kan zich richten op het op en neer gaan van de longen (de borstkas). Vind je ook dat een moeilijke oefening? Voel dan hoe de lucht tijdens het ademen in en uit je neusgaten stroomt. Je zal merken dat de lucht die je inademt kouder is dan de lucht die je uitademt en dat maakt de oefening concreet. Alleen is het moeilijker om uit je hoofd los te komen (en niet na te denken), omdat je de nadruk legt op een lichaamsdeel dat zo dicht bij de hersenen ligt. Daarom is het altijd beter om je aandacht op je buik te richten.'

Oefening 2: ademruimte
Vanessa Hoskens: 'Zitten en niets doen - zelfs niet sms'en, surfen, bellen, plannen, lezen of eten - is voor veel mensen een uitdagende opdracht. Deze oefening is dan ook ideaal voor wie mindfulness- en meditatietechnieken op een voorzichtige en eenvoudige manier in haar leven wil toepassen. Wie ademruimte neemt, maakt drie minuten tijd voor zichzelf en vraagt zich drie dingen af: hoe voel ik me nu, hoe voelt m'n ademhaling aan en hoe voelt m'n lichaam aan? Ik gebruik deze oefening vaak tijdens een cursus mindfulness en vraag de deelnemers dan om drie keer per dag drie minuten ademruimte te nemen. Je doet dat het best op vaste tijdstippen, want we leven zo vaak op automatische piloot dat het makkelijk is om de oefeningen te vergeten. Maak er bijvoorbeeld een gewoonte van om voor je je tanden poetst even tijd te nemen voor jezelf en doe dat ook voor de lunch en het diner (of net voor je gaat slapen). Kleef eventueel enkele post-its op de badkamerspiegel, je lunchbox en de keukentafel om jezelf eraan te herinneren. Wie dit vaak genoeg oefent, zal ook ademruimte kunnen nemen op moeilijke momenten. Denk maar aan een lastig gesprek met je werkgever of een vervelend telefoontje van de schoonmoeder. Deze oefening kan je helpen om ook op die momenten dichter bij jezelf te blijven en minder snel defensief te reageren.'

Oefening 3: steel momenten
Vanessa Hoskens: 'Voor rustgevende oefeningen, die je in contact brengen met hoe je je op dit moment voelt, hoef je heus geen uur uit te trekken. Integendeel, je kan ze ook gebruiken tijdens alledaagse bezigheden.

- Zo krijg je voor een rood licht of in de rij aan de kassa van de supermarkt tijd om in het hier en nu te komen. Grijp die kans om op je houding, je gevoel en je ademhaling te focussen. Sta of zit ik mooi rechtop of voorovergebogen, voel ik stress en adem ik diep of net heel oppervlakkig?

- Zelfs je tanden poetsen kan je mindful doen. In plaats van die tandenborstel op automatische piloot over je tanden te laten schuren, terwijl je de kinderen aanmoedigt om zich klaar te maken, probeer je nu aandacht te hebben voor de beweging van de borstel over je tanden en je tandvlees.

- Ook onder de douche kan je jezelf in het hier en nu brengen. Maak ademruimte door jezelf opnieuw de drie vragen te stellen en je zal zien dat je zintuigen zich vanzelf meer zullen openstellen. Je hebt meer aandacht voor de geur van je favoriete shampoo, het gevoel van het warme water dat over je lichaam stroomt en de geluiden die daarbij horen. Ook wanneer je de afwas doet of je handen wast, kan je je zintuigen laten spreken.

- Wie gehaast is, durft de snelheidsbeperkingen weleens te overtreden om op tijd op z'n bestemming te geraken. Rijd jij ook soms 125 km/u op de autosnelweg als je net iets te laat vertrokken bent naar je werk? Dan moeten we je teleurstellen: je zal amper tijd winnen. Probeer daarom de volgende keer het omgekeerde te doen en rij 5 km/u trager dan de toegelaten snelheid. Dat klinkt heel tegenstrijdig, maar het is een verrassend rustgevende mindfulnessoefening.

- Stel jij dagelijks een ellenlange to-dolijst op en krijg je al stress als je nog maar denkt aan wat er allemaal op het programma staat? Probeer dan eens om, nadat je alles neergepend hebt, drie minuten ademruimte te nemen en bekijk je lijst daarna opnieuw. Moet je vandaag echt nieuwe schoenen kopen voor dochterlief of kan dat nog een maand wachten? En moet je wel naar de supermarkt voor het avondeten? Misschien kan je wel een lekkere maaltijd brouwen met wat je voorraadkast te bieden heeft? Stel prioriteiten en probeer minstens twee activiteiten te schrappen.

- Neem jij altijd even een kijkje op de kamer van je kroost voor je zelf onder de wol kruipt? Koester dat ogenblik dan door er een mindful moment van te maken. Volg de ademhaling van je kinderen en laat al je gevoelens toe. Het helpt om je verbonden te voelen én het werkt rustgevend.'

Oefening 4: stretch
Vanessa Hoskens: 'Soms voel je de behoefte om je even terug te trekken uit de achtbaan die ons gejaagde leven vaak is. Enkele rek- en strekoefeningen zijn vaak al voldoende.

- Ontspan je trapeziusspier. De trapezius- of monnikskapspier is de grote spier van de bovenrug waarmee we het schouderblad bewegen en het hoofd recht houden. Vooral het bovenste gedeelte van de spier kan klachten veroorzaken. Om die pijn te voorkomen of te verzachten breng je je rechterarm boven je hoofd en leg je je rechterhand op je linkeroor. Trek niet aan je nek, maar laat je linkerschouder zo ver mogelijk naar onderen zakken. Doe hetzelfde aan de andere kant en voel hoe alle spanning uit nek en schouders verdwijnt.

- Maak ruimte in je schouders en bovenrug. Kruis je handen voor je en draai je handpalmen van je weg. Breng je armen en handen recht naar boven en maak jezelf zo lang mogelijk.

- Zet je borstkas open. Kruis je handen achter je lichaam en trek je schouders zo ver mogelijk omlaag.

- Maak je ruggengraat los. Draai je stoel na een lange werkdag even zodat de leuning zich aan je linkerkant bevindt. Ga zitten en hou met beide handen de leuning vast en draai je rechterflank naar links. Hou even aan en herhaal de oefening daarna met de leuning aan de rechterkant.

- Draai je schouders los. Haal je schouders zo hoog mogelijk op en breng ze vervolgens zo ver mogelijk naar voren, naar onderen en naar achteren om opnieuw bovenaan te eindigen. Herhaal deze cirkelbeweging een aantal keer in beide richtingen.'

Oefening 5: ontspannen ogen
Vanessa Hoskens: 'Een aangename manier om in het hier en nu te komen is door je handpalmen over elkaar te wrijven tot ze warm worden. Plaats ze daarna zachtjes over je ogen en laat je vingertoppen op je voorhoofd rusten. Haal enkele keren diep adem en ga daarna verder met je bezigheden. Dit is een rustgevende oefening, bijvoorbeeld voor op een moeilijk moment, maar je kan ze ook net voor het slapengaan doen om sneller in te slapen.'

Meer info: www.yoga-on-call.be en www.pipal.be

Bron: www.goedgevoel.be/

Moet ik een leraar hebben?

Door: Edel Maex

Waarom is het toch altijd zo moeilijk? Twee minuten voor ik de deur uitga om in onze zengroep een toespraak te houden over de vraag: ‘Moet je een leraar hebben?’ kijk ik, uit pure verslaving, nog even op het Boeddhistisch Dagblad en ik lees de open brief van enkele vipassanaleraren over het seksuele wangedrag van hun leraar. Actueler kan dus niet.

Het is een onderwerp waarover ik de voorbije maanden met veel mensen van gedachten gewisseld heb. Moet je een leraar hebben? En wat maakt iemand dan leraar? En wat maakt dat onderwerp dan zo gevoelig?

Op een manier is de vraag de moeite van het stellen niet waard. Als ik iets wil leren is het interessant om iemand te hebben die mij dat kan leren. Als ik appeltaart wil leren bakken kan ik iemand het recept vragen. Dan wordt die persoon mijn appeltaarleraar. Daarmee kan ik het uiteraard nog niet. Ik zal het mezelf vervolgens eigen moeten maken. Dat kan niemand in mijn plaats doen.

Waarom is dat in zen, en overal waar het over religie of spiritualiteit gaat, zoveel moeilijker? Spiritualiteit en religie zijn uiteraard veel kwetsbaarder dan appeltaart. Ik ken, behalve verliefdheid, niets wat iemand zo diep kan raken. Niet voor niets is in de minnemystiek de verliefdheid de ultieme metafoor voor de mystieke ervaring.

Er is ook niets wat iemand zo uit de bol kan doen gaan en alle redelijkheid en controle doen verliezen. Hadewychs brieven aan haar medezusters staan vol waarschuwingen. Het is een materie om met grote voorzichtigheid en respect te benaderen. ‘Fools rush in where angels fear to thread’, schreef een andere mysticus, William Blake.

Maar van waar het ‘moeten’ in de vraag? Ik kan mij voorstellen dat iemand graag appeltaart wil leren maken, maar ik heb nog nooit iemand ontmoet die vond dat hij appeltaart ‘moest’ kunnen maken.

In mijn werk als psychiater word ik dagelijks met ‘moeten’ geconfronteerd. Mensen die vinden dat ze moeten veranderen. Ik moet meer voor mezelf opkomen, minder negatieve gevoelens hebben, niet zo afhankelijk zijn van het oordeel van anderen … Mensen die het daarenboven maar normaal vinden dat iemand anders hen dat zegt. ‘Moet ik in therapie?’

De wereld van de psychotherapie zit vol moetens. Het vindt zijn oorsprong in de Freudiaanse psychoanalyse die eind 19de eeuw startte als een behandeling voor neurologische aandoeningen maar in de 20ste eeuw snel evolueerde naar een persoonlijkheidstheorie met een bijbehorend ideaalbeeld van de ‘gezonde’ persoonlijkheid, een ideaalbeeld waaraan geen mens kan voldoen. Het beeld van de mens die zijn blinde vlekken doorzien en geïntegreerd heeft, wiens libido ongehinderd en vrij door zijn lichaam stroomt, die autonoom zijn eigen beslissingen neemt.

Prompt is ieder van ons gestoord, neurotisch. Het erge is dat als we lijden, dat we dan denken dat het daar dus aan ligt. Als we maar aan dat bovenmenselijk ideaal konden beantwoorden, dan zouden we niet langer lijden. Wat is er toch mis met mij?

Lijden is onze condition humaine. Het is geen persoonlijk falen. Het leven houdt zich nu eenmaal niet altijd aan onze verwachtingen. Lijden vraagt zo mogelijk om een oplossing, indien niet mogelijk om een wijs omgaan met de onvermijdelijkheid ervan. Als we lijden gaan zien als een persoonlijk tekortschieten, zetten we onszelf in een uitzichtloze, machteloze, hopeloze positie.

In dat klimaat is het boeddhisme het Westen binnengekomen, met een nieuw ideaalbeeld, dat van de verlichting. Wat is het resultaat van een chemische reactie tussen een mateloos gevoel van tekortschieten en een onbereikbaar ideaal dat raakt aan het meest kwetsbare in ons? We herkennen bij een leraar iets waar we ten diepste naar verlangen. Prompt denken we dat we de bron van ons mateloos tekortschieten gevonden hebben en dat die leraar dat ideaal wel bereikt heeft… en we zijn verloren.

Een mooi Freudiaans woord voor een kenmerk van de verliefdheid is ‘Sexualüberschatzung’. Als je zelf verliefd bent, heb je dat niet door. Als iemand op jou verliefd wordt, waar je zelf niet van moet hebben, valt het meteen op. Wat ziet die in mij? Als je allebei verliefd bent ontstaat er iets ongelooflijk heerlijks tot …. tot de werkelijkheid zich weer aandient. Dan wordt het een zaak van elkaar weer als kwetsbare onvolmaakte mensen leren zien.

Hetzelfde kan gebeuren met een leraar. Het boeddhisme leent er zich ook een beetje toe. Door de afwezigheid van een God komt het hele gewicht op de leraar te liggen. In China of Japan wordt de abt van een klooster inderdaad symbolisch gezien als de levende belichaming van de Boeddha, doorheen een ononderbroken transmissie. Maar zoals een parochiaan hier vroeger wel doorhad dat de pastoor in het beste geval een brave mens was, maar zeker geen heilige, zo heeft de gemiddelde Aziaat door dat de abt wel symbolisch de Boeddha is, maar daarom nog niet verlicht.

Wat een kick moet het geweest zijn voor sommige Aziatische leraren, als ze tot de ontdekking kwamen dat hun studenten hen daadwerkelijk als verlicht zagen. Je zou het in navolging van Freud ‘Spiritualüberschatzung’ kunnen noemen. In de biografie van Shunryu Suzuki lezen we over de ontgoocheling van de Amerikaanse studenten die naar Japan trokken en merkten dat hun gevierde leraar daar niet als een grote verlichte meester gezien werd, maar als een onbetekenende plattelandspriester, met als bijnaam ‘kromme komkommer’. De verbijstering was totaal toen Suzuki kort voor zijn dood transmissie gaf aan Richard Baker, die wel een goede organisator was, maar die niemand kon zien als ‘verlicht’.

Maar een echte leraar kan toch mijn blinde vlekken aanwijzen, zei mij iemand onlangs nog. Natuurlijk kan hij dat. Iedereen die andere blinde vlekken heeft dan ik, kan blinde vlekken bij mij zien, en omgekeerd. Gewoon omdat we vanuit een ander gezichtspunt kijken. Dat is altijd leerrijk. Maar het is een wederzijds en algemeen fenomeen en niet specifiek voor de relatie tussen leerling en leraar.

Als het geen kwestie van moeten is, wat is het dan wel? Het is een kwestie van verlangen. Verlangen heeft een slechte pers. We hebben meer vertrouwen in moeten dan in verlangen. Maar als ik met mensen praat over wat ze echt verlangen, diep in hun hart, komen we steeds uit bij menselijke goedheid en schoonheid.

Het verlangen om iets te leren maakt de leraar. Of het nu een verlangen is naar appeltaart of een spiritueel verlangen, het is het verlangen van de leerling die de leraar leraar maakt en niet een instituut of transmissie of een andere autoriteit.

Maar, wierp iemand op, niet iedereen kan zich toch ook niet zomaar arts noemen. Daar is toch een speciale erkenning voor vereist. Is dat voor een leraar dan ook niet zo? Het is een interessante vergelijking. Een arts heeft veel kennis en expertise nodig om bij voorbeeld het juiste antibioticum voor te schrijven. Dat is duidelijk. Maar is onze spirituele weg iets wat ons moet voorgeschreven worden, of is het een pad dat we zelf kiezen vanuit ons eigen verlangen?

Vaak beginnen mensen met meditatie of met een andere praktijk tijdens crisisperiodes in hun leven. Dan zijn we bijzonder kwetsbaar. Als we dan, diep en authentiek geraakt, de leraar gaan overschatten brengen we onszelf in gevaar. Als de leraar dan al onze twijfels en wat er nog overblijft van onze kritische blik en ons gezond verstand, gaat duiden als ‘vasthouden aan het ego’ of ‘nog niet tot volledige overgave kunnen komen’, is de vicieuze cirkel rond.

Ik heb meegemaakt dat iemand die de mindfulnesstraining gevolgd had, bij een boeddhistische leraar terecht kwam. De meditatiebeoefening had hem diep geraakt en hij wilde op die weg verder gaan. Daar kreeg hij te horen: ‘Dit gaat veel dieper dan mindfulness. Ik kan je helpen, maar je moet wel exact doen wat ik je zeg’. Na enkele moeilijke maanden veranderde die boodschap in: ‘Je hebt toch te veel psychologische blokkades. Je zult eerst in therapie moeten’. Kun je je voorstellen hoe je dan door de grond gaat? Misschien kun je je ook voorstellen hoe ik door de grond ging toen ik dit verhaal hoorde, zeker als je beseft dat mindfulness helemaal draait rond mildheid, respect en waardigheid.

In de brief van de vipassanaleraren wordt gesproken over een ethische code voor leraren. Dat is zonder twijfel van groot belang. Maar als we de leerling alleen maar als slachtoffer zien, lopen we het risico de leerling alweer te infantiliseren. Waarom geen gedragscode voor leerlingen? Code is hier zeker een verkeerd woord. Misschien beter aanwijzingen of richtlijnen of waarschuwingen. Hoe kunnen we de leerling helpen om, zeker in heel kwetsbare ogenblikken, weerbaar te blijven?

Daarom zou ik wat we hier besproken hebben, willen samenvatten in vier algemene aandachtspunten voor de leerling:

1. Wees er van bewust dat religie/spiritualiteit een bijzonder kwetsbare materie is.
2. Het is het verlangen van de leerling dat de leraar maakt en niet omgekeerd.
3. Overschat de leraar niet, maar laat je ook niet tegenhouden om te leren van iemand die niet perfect is. 
4. Hou ten allen tijde de verantwoordelijkheid voor je eigen autonomie en integriteit.

Ik ben er van overtuigd dat een bona fide leraar daar alleen maar blij mee kan zijn.

Bron: Leven in de maalstroom

5 WETENSCHAPPELIJKE REDENEN VOOR MINDFULNESS OP DE WERKVLOER

Mindfulness helpt om stress te verminderen, bewijst wetenschappelijk onderzoek. Vijf redenen voor mindfulness op de werkvloer.

Mindfulness-workshops veroveren steeds meer een plek op de werkvloer. Geen gek idee, gezien de heilzame werking tegen stress. Vijf recente wetenschappelijke onderzoeken over de kracht van mindfulness op rij.

 

1. REDUCTIE VAN STRESS MET 40%

Chronische stress op werk is op weinig plekken zo continu hoog als op een Intensive Care Unit. Daar moeten tenslotte snel beslissingen worden genomen die kunnen draaien om leven of dood. De ideale plek dus, zo meenden onderzoekers van het Ohio State University's Wexner Medical Center, om te testen of mindfulness een positief effect op stress kan hebben.

Uit het onderzoek, deze week gepubliceerd, bleek dat de stress van de medewerkers dankzij de mindfulness-trainingen na acht dagen al was gedaald met veertig procent. ‘Mensen die voortdurend aan chronische stress worden blootgesteld zijn vaak nerveus, geprikkeld, hebben moeite met slapen, wisselingen in hun eetlust, problemen met hun hartslag en hoge bloeddruk,’ zegt hoofdonderzoeker Anne-Marie Duchemin. ‘Helemaal kan werkgerelateerde stress niet worden geëlimineerd, maar, zo blijkt, we kunnen de effecten wel reduceren.’

2. EVEN GOED TEGEN DEPRESSIVITEIT ALS PILLEN
Een onderzoek dat vorige maand werd gepubliceerd bekeek hoe effectief mindfulness is vergeleken bij het nemen van antidepressiva tegen depressiviteit. Willem Kuyken, hoogleraar klinische psychologie, verbonden aan Oxford University, leidde het onderzoek. Het is de grootste studie tot op heden die het nemen van pillen versus mindfulness vergelijkt en het is voor het eerst dat het effect hiervan over twee jaar wordt bekeken.

Het onderzoek ging uit van het idee dat mensen met een geschiedenis van depressiviteit vatbaar zijn voor negatief denken. Dat negatieve denken gaat vaak gepaard met zich zorgen maken over problemen uit het verleden en terugkeren naar ongelukkige herinneringen. En deze manier van denken verhoogt weer het risico van volledig te vervallen in totale depressiviteit. Mindfulness helpt mensen om zich meer bewust te zijn van hun gedachten en gevoelens, en leert hen om afstand te nemen en hun - negatieve – gedachten vanuit een ander perspectief te bezien.

Aan het onderzoek deden 424 patiënten mee met een geschiedenis van drie of meer depressieve periodes. Ze slikten allemaal antidepressiva. De groep werd willekeurig in tweeën gedeeld, waarbij de helft doorging met het slikken van pillen gedurende twee jaar. De andere helft kreeg een mindfulnesscursus van acht weken waarbij ze daarnaast werden geholpen om van hun medicatie af te komen.

Hoewel de mindfulnesstraining niet beter bleek te werken dan de antidepressiva, was het resultaat van terugval bij beide groepen gedurende de 2 jaar wel vrijwel gelijk: 44 procent bij de mindfulnessgroep en 47 procent bij de pillenslikkers. De mindfulnesstraining leidde overigens wel tot een significant beter resultaat bij patiënten met een verleden van fysiek geweld. In hun geval was de terugval bij het slikken van antidepressiva 59 procent versus 47 procent bij mindfulnesstraining.

3. HELPT BIJ HET STOPPEN MET ROKEN
David Creswell, assistant professor psychologie aan de Carnegie Mellon University in Pittsburgh heeft zijn beroep gemaakt van het zich verdiepen in de heilzame effecten van mindfulness. Zo ontdekte hij onder meer dat mindfulness kan helpen bij het verminderen van het verlangen naar eensigaret bij mensen die proberen te stoppen met roken. De signalen die in het brein aanzetten tot het hunkeren naar een sigaret worden namelijk tijdens de mindfulnesstrainingen in feite ‘ontkoppeld’ en weg is de zucht naar een sigaret.

4. BESCHERMT TEGEN ALLERLEI ZIEKTES
Diezelfde Creswell besloot eens te gaan bekijken waarom mindfulness nu eigenlijk precies zo’n geweldig effect heeft op onze gezondheid en hoe het onze stressniveaus naar beneden haalt. Volgens het meest recente onderzoek van Creswell en Emily Lindsay beschermt mindfulness mensen van stress op dezelfde manier als een pijnstiller onplezierige gevoelens weet te dempen. Maar in plaats van mensen te verdoven, helpt mindfulness mensen juist beter op te merken wat er met hun gebeurt en dit te accepteren. Hierdoor weten ze stress beter te voorkomen. Ze beschermen zich zo beter tegen allerlei ziekten , waaronder bijvoorbeeld mogelijke hartproblemen of hoge bloeddruk.

5. MINDER GEPIEKER
Heel wat onderzoekers hebben geprobeerd uit te zoeken hoe en waarom we ons toch zo’n zorgen maken over van alles en nog wat. Een van de meest effectieve technieken om al dat gepieker tegen te gaan blijkt mindfulness. Onderzoekers Dawn Querstret en hoogleraar Mark Cropley van de University of Surrey vergeleken 19 studies en kwamen tot de conclusie dat mindfulnesstrainingen, zowel persoonlijk gegeven als online, succesvol zijn in het terugbrengen van al die zorgen die ons teisteren en die op hun beurt weer leiden tot stress. De formule zit ‘m volgens hen in mensen aan te sporen om hun manier van denken te veranderen en zich los te maken, met behulp van mindfulnesstechnieken, van hun emotionele reactie ten aanzien van hun zorgen.


www.mt.nl/

MUSHIN

Mushin is de essentie van Zen en Budo.Mushin' betekent letterlijk 'geen geest' of 'geest zonder geest', wat neerkomt op 'geest zonder (bewuste) gedachte'. In het westen werden gedachten lange tijd vrijwel op één lijn gesteld met bewustzijn. Onbekend met zen, budô en oosterse filosofie beschouwden de westerse filosofen een toestand waarin geen gedachten meer bestaan als onmogelijk. Later kwam de erkenning van het bestaan van zoiets als een onderbewuste, maar waar de gedachten ophouden houdt alles op, was de westerse visie.

De oosterse filosofie, en vooral Zen, heeft gedachten en bewustzijn van elkaar losgekoppeld, Zen leraren hielden zich niet zo zeer bezig met het intellectueel verklaren van mushin, Vanuit Zen oogpunt is het ervaren ervan de enige manier om mushin echt te begrijpen. Muramatsu Hideo noemt mushin "een soort van hypnosetoestand" een toestand die op het moment zelf ongrijpbaar is. Op het moment dat men zich probeert te realiseren of men mushin heeft bereikt of niet, is het moment al voorbij. Het zich afvragen 'is dit mushin?' of zich realiseren 'dit is mushin!' is op zich al een gedachte en de staat van mushin is daarmee voorbij.

Mushin is geen staat die gemakkelijk kan worden opgeroepen: hoe harder je probeert niet te denken, hoe meer de gedachte daaraan je zal bezig houden. Het is iets wat gewoon gebeurt; je als het ware 'overkomt'. Als je er niet aan denkt zal mushin op een gegeven moment als vanzelf komen. Het is de staat waarin de geest vrij is van ego-gerelateerde (bewuste) gedachten.

Mushin komt vaker voor dan je misschien zou verwachten. Iedereen maakt het weleens mee in het dagelijks leven: Op het moment dat je 'helemaal ergens in op gaat'; 'helemaal de tijd vergeet' of 'jezelf verliest in een mooi boek, een spannende film of een fijne bezigheid'. Als daarentegen in Zen of in ons dagelijkse leven, het handelen of de impuls daartoe zich uitdrukt of tot stand komt in een bewuste gedachte, dan is dat niet langeris mushin of Zen.

Mushin is de staat van pure pure mentale helderheid of focus, teweeggebracht door de afwezigheid van het ego of het (beperkende) zelf. Mushin betekent echter weer niet een "leeggemaakte" geest in de zin van een lege huls of het stopzetten van gedachten. Integendeel, het is de staat waarin de geest volledig "open" is in volkomen vrije, onbeperkte en niet (ver)oordelende aandacht.

"Mu" of "leegte" in Mushin verwijst naar een lege geest in in de zin van afwezigheid van afleiding zoals conditionering, preocupaties, drijfveren, meningen, angsten, zorgen enz,

Het begrip Mushin is zo'n beetje hetzefde als wat bedoeld wordt met de Japanese metafoor "mizu no kokoro" ofwel "geest als water." deze mentale houding verwijst naar een geest in totale harmonie met de cosmos; zoals een volledig kalme en stille vijver, waarvan in het spiegelgladde oppervlak, een perfect scherp en  helder beeld wordt gereflecteerd.

Mushin kan door het intellect niet goed worden uitgelegd of begrepen; het moet ervaren worden. De Mushin geest heeft geen Ego en is ongrijpbaar. het is pure verlichting en volkomen zelfrealisatie.

Om mushin te bereiken als staat van zijn kost veelal jaren van meditatie en oefening, maar komt vanzelf op het moment dat de geest vrij is van boosheid, angst, streven, oordelen en ego.

Bronnen:
http://www.house-aruba.com/tomo/pedia/index.php/Mushin
http://zen-buddhism.net/zen-concepts/mushin.html?headerbar=2

Dzogchen

Dzogchen is onze ware natuur of werkelijke gesteldheid, onze oorspronkelijke staat voorbij concepten. Het doel van het Dzogchen onderricht is ons tot deze staat te introduceren, zodat wij deze oorspronkelijke staat in onszelf kunnen ontdekken. Daarna helpt het Dzogchen onderricht onze twijfel te overwinnen en uiteindelijk de oorspronkelijke staat in al ons handelen, voelen en denken te integreren. De volledige integratie is verlichting.

Onze oorspronkelijke staat is vrij van alle beperkingen en conditionering. Het woord Dzogchen betekent "totale volmaaktheid" en verwijst naar een volmaaktheid voorbij dualisme. Dzogchen is geen traditie of religie, maar gaat rechtstreeks naar de essentie.

Het Dzogchen onderricht zoals wij dat nu kennen is afkomstig uit het Tibetaans boeddhisme. Chögyal Namkhai Norbu is een traditioneel opgeleide Tibetaanse leraar die al sinds de jaren 70 van de vorige eeuw het Dzogchen onderricht in het Westen doorgeeft. De Dzogchen Community is de gemeenschap van zijn studenten.

Dzogchen is bijzonder geschikt voor een westerse levensstijl, omdat het goed in onze drukke levens kan worden geïntegreerd. Al onze bezigheden worden Dzogchen beoefening door het onderricht toe te passen.

Dzogchen, ook Atiyoga genoemd, is een stroming in het Tibetaans boeddhisme. De naam is een samenvoeging van "Dzogpa Chenpo" ("Grote Perfectie"). In het westen wordt het vaak met de laatste benaming aangeduid. De opvatting in dzogchen is dat Verlichting niet buiten een persoon zelf gezocht hoeft te worden, maar onmiddellijk aanwezig kan zijn in de pure, oorspronkelijke natuur van de geest, het bewustzijn.

In de klassieke traditie werd dzogchen als een onderdeel binnen Atiyoga gezien. In de huidige traditie vallen deze twee begrippen samen.

Essentie
In de dzogchen wordt de geest, het bewustzijn omschreven als het oerbegrip, een aanwezigheid die er altijd is geweest. Het wordt gekarakteriseerd door kwaliteiten als bijvoorbeeld spontaniteit, helderheid, volledige vrijheid, oorspronkelijke puurheid en waarachtigheid en intrinsiek bewustzijn. De ware natuur van de geest, het bewustzijn is niet toegankelijk via logische analyse. De geest creëert de verschijningen in de wereld, de plaats van het menselijk lijden. Al deze verschijningen worden echter geacht illusoir te zijn. De onwetende geest gaat ervan uit, dat zijn creaties (de verschijningen) echter in de realiteit bestaan en is onwetend van zijn ware natuur van oorspronkelijke puurheid en waarachtigheid. De techniek om door te dringen tot de oorspronkelijke waarachtigheid is om de juiste activiteiten te ondernemen, die er op gericht zijn een aantal obstakels te verwijderen. Hierna zal de geest, het bewustzijn alle valse gedachten en ervaringen weten te elimineren en zijn eigen ware natuur weten te herkennen.

Historische context
De eerste keer dat het woord dzogchen in de literatuur aangetroffen wordt is in de Guhyagarbha tantra, een tekst waarvan verondersteld wordt, dat die in de achtste eeuw al een zekere circulatie in India had. De term wordt dan gebruikt in de context van het verkrijgen van inzicht tijdens de praktijk van seksuele yoga-technieken. Onderzoek wijst echter in de richting dat deze tantra nauwelijks betekenis heeft gehad in het ontstaan van de eerste noties omtrent dzogchen in Tibet.

De oorsprong van de dzogchen in Tibet is ook in het vakgebied onderwerp geweest van hevig debat. Er is echter onder hedendaagse experts nu wel de overheersende mening dat de Indiase wortels van de dzogchen zo niet geheel afwezig dan toch zeer bescheiden van aard zijn.

Het ontstaan van de dzogchen wordt gezocht in de periode tussen de val van het Tibetaanse rijk in het midden van de negende eeuw en de tweede introductie van het boeddhisme in Tibet vanaf het eind van de tiende eeuw. In die periode verdween het boeddhisme in zijn georganiseerde en monastieke vorm uit Centraal-Tibet. Het boeddhisme verdwijnt echter niet geheel. Het wordt vooral in een tantrische vorm levend gehouden door ngagpa's, een soort lekenpriesters, waaruit later de nyingmatraditie zal ontstaan. Zij bekommerden zich op het niveau van dorpsgemeenschappen voor dagelijkse noden door divinatie, medische praktijken en de verstandhouding met de godenwereld.

De verschillende verschijningen zijn non-duaal van aardSommige familieclans van de ngagpa 's, waarvan die van de Zur de bekendste is, combineerden hun rituele technieken met een vorm van filosofische opvattingen met een vaak hoogst onconventionele moraal gebaseerd op meditatieve ervaringen. Dat leidde tot teksten, waarvan de oudste gevonden zijn onder de manuscripten van Dunhuang. Een daarvan is De koekoek van bewustwording , een tekst uit de tiende eeuw. Net als andere oudere dzogchenteksten betreft het korte instructies zonder dat ze ook maar enige uitwerking hebben.

De wijze van alle zaken kent geen conceptualisering maar manifesteert zich in verschillende vormen: Die zijn alle goed.

Omdat alles al gedaan is

Geef de kwaal van het steeds maar zoeken op

En blijf waar je bent zonder enige moeite te doen

Dit soort teksten bleef in die periode een kader voor meditatie en studie en gaat uit van de opvatting, dat Verlichting niet gevonden kan worden buiten de persoon zelf, maar onmiddellijk aanwezig is in de eigen ware en pure natuurlijke geest.

Veronderstelde relatie met Chinees chanboeddhisme
Er is tot in deze eeuw in het wetenschappelijk circuit een debat geweest over de veronderstelde invloed van het Chinese chanboeddhisme op de ontwikkeling van de dzogchen. Ook chan had een onconventionele moraal. Chan leraren karakteriseerden de dualiteit tussen deugdzaam en niet-deugdzaam, alsmede iedere vorm van tekstanalyse als een van de aspecten die het bereiken van echte wijsheid juist belemmerde. Ook Chan had het standpunt dat Verlichting onmiddellijk kon zijn.

Bronnen: 

Wikipedia

Nederlandse dzogchen community

Meditatie: wat doet het echt met ons?

Hoe kunnen we aan de drukte van het dagelijkse leven ontsnappen? Veel mensen gaan mediteren in een poging stress te reduceren, te ontspannen en somberheid tegen te gaan. Maar wat doet meditatie nu echt met ons?

De essentie van meditatie is het leven in het nu. Gelukservaringen en diepe ontspanning worden pas ervaren als de aandacht wordt gericht op het hier en nu. Er wordt niet afgedwaald naar het verleden en de toekomst en er wordt geen oordeel geveld over huidige ervaringen. Het gevolg is minder stress, weerstand en spanningen. Er zijn verschillende soorten meditatie. Er bestaan Oosterse meditatietechnieken, waaronder visualisatie- en zen-meditatie. De moderne technieken omvatten onder meer lach- en mindfulness-meditatie.

Drie principes
Bij meditatie staan drie principes centraal. Te beginnen met het focussen op één ding (het meditatieobject), zodat de geest zich concentreert. Daarnaast moeten afdwalingen teruggebracht worden bij het meditatieobject en tot slot passeren alle gedachten een persoon zonder hem/haar te storen. Deze drie principes worden elke sessie toegepast en zijn een cyclisch proces.

En hoe voelt dat?
Ervaringsdeskundige Martina Jager vertelde over haar ervaring met meditatie: “Ik ben me volledig bewust van wat er is, zonder dat ik me hierdoor laat afleiden. Dit geeft ruimte in mijn geest en lichaam. Na het mediteren voel ik mij direct energieker en milder.” Daarnaast bleek ze van een afstand naar situaties te kunnen kijken en zich minder mee te laten slepen door instinctieve reacties. Dit maakte haar kalmer.

Steeds meer onderzoek
Sinds enkele jaren vormt meditatie een onderwerp in de wereld van hersenonderzoek. Er wordt steeds gerichter onderzocht welke effecten mediteren heeft op verschillende hersengebieden. Langzaam maar zeker komt er een duidelijker beeld van de hersengebieden die veranderingen ondergaan. Nieuwe technieken op het gebied van neuro-imaging (bijvoorbeeld scans) maken het mogelijk om te onderzoeken wat er in ons hoofd gebeurt. Wat verandert er na meditatie?

“MEDITATIE ZORGT ERVOOR DAT DE BUITENSTE LAAG (DE CORTEX) VAN DE HERSENGEBIEDEN DIKKER WORDT”

De cortex
Meditatie zorgt ervoor dat de buitenste laag (de cortex) van de hersengebieden dikker wordt. Het gaat voornamelijk om hersengebieden waarbij zelfcontrole een rol speelt. Deze gebieden liggen in het voorhoofd. Deze voorhoofdsgebieden vormen samen de prefrontale cortex en spelen een belangrijke rol bij aandacht en bij de gevoeligheid en verwerking van sensorische input. Door het dikker worden van de cortex functioneren de gebieden beter.

Meer grijs
Uit onderzoek is gebleken dat meditatiebeoefenaars in diverse gebieden meer grijze stof hebben. De functie van de grijze stof is het verwerken van informatie en grijze stof bestaat onder meer uit de cellichamen van de zenuwcellen. Meditatiebeoefenaars hebben meer grijze stof in gebieden geassocieerd met emotieregulatie, zelfreflectie, leren, geheugenprocessen en het innemen van verschillende perspectieven. Zij presteerden significant beter tijdens een geheugentaak.

Na een aantal weken met meditatiesessies, nam de hippocampus toe in volume bij zowel mannen als vrouwen. De hippocampus ligt aan de binnenzijde van de slaapkwabben en zowel in de linker- als rechterhersenhelft ligt er één. Door de kenmerkende vorm wordt de hippocampus ook wel het zeepaardje genoemd. De hippocampus speelt een belangrijke rol bij het onthouden en leren van nieuwe informatie, maar ook bij het reageren op stimuli en het reguleren van emoties. Onderzoek toonde ook aan dat beoefenaars van meditatie zich beter konden concentreren en beter nieuwe informatie konden onthouden.

Windingen en groeven
Onze hersenen liggen met diepe vouwen in ons hoofd. De buitenste laag kent groeven, die sulci (enkelvoud: sulcus) worden genoemd. De verhogingen worden gyri (enkelvoud: gyrus) genoemd. Ook hier is een verschil tussen niet-meditatiebeoefenaars en meditatiebeoefenaars. De mate van gyrificatie, de plooiing van de cortex, hangt samen met mediteren. Dit houdt in dat er meer gyrificatie is bij meditatiebeoefenaars. De exacte implicaties van deze samenhang zijn nog niet nader onderzocht.

“RECENT ONDERZOEK TOONT AAN DAT MEDITATIE ZORGT VOOR PIJNREDUCTIE”

Pijn
Recent onderzoek toont aan dat meditatie zorgt voor pijnreductie. Meditatie wordt toegepast in programma’s voor chronische pijnpatiënten. Enkele hersengebieden, waaronder de thalamus, laten minder neurale activiteit zien als er wordt gemediteerd. De thalamus wordt gezien als een verbindingsstation waarin informatie van de zintuigen en ander hersengebieden naar de juiste gebieden wordt gestuurd. De thalamus speelt tevens een belangrijke rol bij emoties en aandacht en filtert welke informatie binnen en buiten het lichaam belangrijk is. De verminderde neurale activiteit wil daarom zeggen dat er minder pijn ervaren wordt. De onderzoekers concludeerden wel dat de mate van pijnreductie sterk afhankelijk is van het aantal jaren dat iemand mediteert en het type meditatie.

Hoewel meditatie een duidelijke verandering laat zien in verschillende hersengebieden, is meer onderzoek nodig om de onderliggende mechanismen in kaart te brengen. Dit betekent dat er een aantal interessante onderzoeken verwacht kunnen worden.

Geschreven door Leonie Brummer
www.scientias.nl/

Yoga

Het woord yoga komt uit het Sanskriet en betekent 'eenheid' of 'samenbrengen'. Yoga ontstond ruim 4.000 jaar geleden in India. Het was een manier om tot een diepere staat van meditatie te komen. Feitelijk is er in 4.000 jaar tijd niet veel veranderd, want ook nu nog is dat de kern van yoga.

Veranderingen ten opzichte van vroeger zijn er zeker ook. Anders dan vroeger wordt de eenheid van lichaam en geest nu vooral gezocht (en gevonden) in een combinatie van ademhaling, lichamelijke oefening en concentratie.

Asana's
Yoga leert ons om lichaam en geest, en om geest en bewustzijn met elkaar in balans te brengen. De oefeningen (Asana's) geven kracht en energie en zorgen voor een algeheel prettig gevoel van ontspanning. Juist in onze jachtige 21e eeuw is yoga een goede manier om rust en ontspanning toe te laten. Geen wonder dat yoga de laatste jaren zo populair is.

Balans
Wie yoga beoefent, op watvoor niveau dan ook, brengt veranderingen aan in zijn of haar stemmingen. Je zorgt er voor dat je geest meer in balans is en je minder emotionele druk ervaart.

Eenvoudig
Mensen die onbekend zijn met yoga hebben nog wel eens het idee dat het bij yoga vooral draait om het doen van gecompliceerde en ongemakkelijke lichamelijke oefeningen. Het tegendeel is waar. Natuurlijk zijn er veel asana's waarvoor de nodige kracht en lenigheid nodig is, maar wie begint met yoga merkt al snel dat de meeste klassieke yoga-oefeningen tamelijk eenvoudig zijn uit te voeren.

Yoga werkt
Yoga is voor iedereen. Voor kinderen, voor jongeren, zwangere vrouwen, volwassenen en ouderen. Iedereen doet het. Over de hele wereld. En weet je waarom? Yoga werkt!

De filosofie van yoga
Lichamelijke oefeningen doen om gezond te blijven en om ziekte te voorkomen. Dat is kortgezegd volgens veel mensen in onze Westerse wereld de zin van yoga. Tja. Zo kun je er tegenaan kijken. Wij gaan hier niet zeggen dat dat fout is, maar yoga is meer dan dat.

Kern van yoga
De beoefening van yoga heeft met name tot doel het samenbrengen van lichaam, geest, ziel en ratio. Van oudsher heeft yoga altijd een belangrijk filosofisch element in zich gehad. De oefeningen (asana's) werden pas later bedacht om de kern van yoga makkelijker te bereiken. De oefeningen waren en zijn een manier om je beter te concentreren en daardoor tot een diepere meditatie te komen.

Voor gevorderden
Het bereiken van eenheid is niet alleen de letterlijke betekenis van het woord 'yoga'. Het is ook het hoogste doel van yoga. Daar valt evenwel tegenin te brengen dat in veel richtingen en stromingen van yoga meditatie wordt beschouwd als een gevorderde techniek die niet geschikt is voor beginners.

Rust en harmonie
Waar iedereen het over eens is, is dat yoga een staat van innerlijke rust en harmonie tussen lichaam en geest tot stand brengt. Yoga is een holistische levenswijze en is niet alleen een stelsel van lichamelijke oefeningen. Het pad van yoga is voor iedere yoga-beoefenaar een persoonlijke zoektocht naar een dieper bewustzijn. Het is een spirituele reis naar het zelf.

Yoga Sutras
Die spirituele reis zien we bijvoorbeeld terug in de Yoga Sutras die de geleerde Patanjali 2.000 jaar geleden heeft achtergelaten. Hij stelde eenvoudige adviezen op om nuttig en aangenaam te leven. Hieronder vind je zijn tien bekendste richtlijnen.

De vijf yama's
(Hoe je aardig kunt zijn voor anderen)

• Geen geweld in gedachte, in woord of in daad
• Je mag niet stelen
• Begeer niet het bezit of de prestaties van anderen
• Spreek en leef naar waarheid
• Wees matig en geef niet toe aan buitensporige seksuele uitspattingen 

De vijf niyama's
(Hoe je aardig kunt zijn voor jezelf)

• Bewaar geestelijke zuiverheid en lichamelijke reinheid
• Onthecht je van materiele verlangens
• Accepteer je levensomstandigheden
• Herhaal de grote woorden van spirituele leiders
• Wijd je aan een persoonlijke godheid of aan een universeel bewustzijn

http://www.yoga-wijzer.nl/

Stilte alstublieft

Monique van de Sande

Management en meditatie. Voor Herman Wijffels, Jeannette van den Ingh-
van Wijk en Mark Teijgeler horen ze bij elkaar. Het maakt ze rustiger, bewuster en meer gefocust. ‘Ik weet zeker dat meditatie me helpt vrijer en breder te denken.’

Mark 
Teijgeler (42)
• 
werkte na zijn studie bedrijfseconomie als investment banker bij ABN Amro en NIB Capital, brandde 
af en bloeide weer op door meditatie op basis van mindfulness. Inmiddels heeft hij sinds tien jaar zijn eigen bedrijf: ABC-van-Meditatie.

‘Mindfulness betekent voor mij vrijheid’

‘Mijn eerste meditatieoefening leerde ik op mijn 16de van mijn moeder, die een cursus Transcendente Meditatie had gevolgd. Ik deed windsurfwedstrijden in die tijd, en zat op school net voor een paar mondelinge examens, dus een beetje ontspanning kon ik wel gebruiken. Eigenlijk was die oefening meer een trucje: met je ogen dicht een woord in jezelf herhalen en zo je aandacht afleiden van je denken.’

‘Het trucje werkte best goed en heeft me ook in mijn studietijd geholpen. Ik merkte dat ik er beter door kon focussen. Veel verder dan dat kwam het niet, totdat ik acht jaar na mijn afstuderen min of meer vastliep in de bankwereld. Als investment banker hield ik me bezig met de verkoop van complexe producten zoals derivaten. Soms behoorlijk spannend, maar in slappe tijden zat ik me te vervelen. Van de weeromstuit ging ik fanatieker sporten dan ooit, terwijl die verveling al bakken energie kostte. Dat resulteerde in sportblessures en zware RSI-klachten.’

'Meditatie is veel meer dan een trucje.'

‘In een poging het tij te keren ben ik yoga gaan doen en veel gaan lezen over ontspanning en meditatie. Zo ontdekte ik mindfulness, dat je leert met volle aandacht én al je zintuigen in het hier en nu te zijn. Ik zat in die tijd muurvast in mijn hoofd, dus dat kwam enorm bij me binnen. Ik was zo enthousiast dat 
ik een opleiding tot yoga- en meditatieleraar ben gaan volgen.’

‘Uiteindelijk heb ik een sabbatical genomen. Ik wilde meer reizen, meer mediteren en vooral weer fit en gezond worden. Toevallig waren een paar oude vrienden in die tijd bezig met een internetstart-up. Ze maakten websites over allerlei aansprekende vaardigheden, uitgelegd voor dummies. Op hun verzoek heb ik teksten voor de website ‘ABC van meditatie’ geschreven. Dat werd een bizar succes. Binnen de kortste keren werd ik gevraagd een cursus te geven voor de Amsterdamse politie. Niet lang daarna werkte ik voor grote opdrachtgevers als Rabobank, ABN Amro, KLM, KPMG en de ministeries van Justitie, Financiën en Verkeer en Waterstaat.’

‘Voor mij betekent mindfulness in de eerste plaats vrijheid. Niet tobben over het verleden of de toekomst, niet oordelen over het heden, maar openstaan voor de dingen die op je afkomen. Dat ik tegenwoordig minder hecht aan meditatieoefeningen, komt doordat mindfulness onderdeel is geworden van mijn bewustzijn. Een afsluitende fase, die ik ook anderen wil laten ervaren. In het zakenleven zie ik nu nog te veel mensen die meditatie gebruiken om succesvoller te worden, of omdat ze het anders niet trekken, terwijl het gaat om het vinden van een natuurlijke balans. Meditatie is veel meer dan een trucje.’

Jeannette van den Ingh-van Wijk (64)
• 
was ruim vijftien jaar directielid en vijf jaar algemeen directeur van 
glasgroep Spliet & De Waal Buchsbaum. Ze werd in 2003 uitgeroepen tot Zakenvrouw 
van het Jaar. Inmiddels is 
ze sinds tien 
jaar zelfstandig leiderschaps- 
en teamcoach. 
Meditatie brengt haar in gesprek met haar ‘betere ik’.

‘In de stilte vond ik iets wat waardevoller was’

‘Ik ben de jongste uit een katholiek­ gezin. Als kind had ik een enorme band met God, of Onze Lieve Heer, zoals wij Hem noemden. Elke dag als ik op weg naar school langs de kerk liep, zei ik Hem gedag. Dan had ik het idee dat Hij teruggroette, en daar voelde ik me senang bij. Ik denk dat ik vanuit het gesprek met Hem ben overgegaan naar een gesprek met mezelf, in mezelf, en dat is stiller en stiller geworden.’

'Het was niet makkelijk mijn gedachten los te laten. Al snel zit je toch weer denken aan dat lastige gesprek van gisteren.'

‘Mijn eerste kennismaking met meditatie was in een religieuze context. Toen ik halverwege de dertig was, ging ik samen met een schoonzusje af en toe een paar dagen in een klooster logeren, en dan mee in dat ritme van zeven keer bidden per dag. De beste herinneringen bewaar ik aan de vrouwelijke trappisten in Berkel-Enschot, een contemplatieve zwijgende orde. Ik was in die tijd moeder van een jong gezin en beginnend zakenvrouw. Zo ambitieus als wat, en dat ben ik nog steeds. Maar in die stilte vond ik iets wat waardevoller was dan op volle kracht doorjakkeren.’

‘Het was niet meteen makkelijk mijn gedachten los te laten en stil te staan bij mezelf. Voordat je het weet, zit je toch weer te denken aan dat lastige gesprek van gisteren, of: zal ik toch rode vloerbedekking nemen? Na die kloosterbezoeken heb ik ook nog aardig wat meditatietrainingen gevolgd, met wisselend succes. Soms wilde ik het liefst hard weglopen, maar andere keren voelde ik me onwijs gelukkig. Dat had te maken met inzicht krijgen. Als je goed naar jezelf luistert, weet je exact waarvoor je op aarde bent, ook al bak je er soms weinig van. Die feilbaarheid onder ogen zien en accepteren, daar kan meditatie geweldig bij helpen.’

Herman 
Wijffels (72)
• was onder andere voorzitter van de hoofddirectie van de Rabobank, voorzitter van de SER en bewindvoerder bij de Wereldbank. Sinds 2009 is hij verbonden aan de Universiteit Utrecht als hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering. Hij beoefent al meer dan 25 jaar zen-meditatie

‘Meditatie is voor mij een soort verdiepte reflectie’

‘Eind jaren tachtig – ik was nog niet zo lang voorzitter van de Rabobank-directie – raakte ik onverwacht mijn naaste collega kwijt. Hij overleed tijdens een vlucht aan een hartstilstand. Een enorme klap, en bovendien was er niet onmiddellijk een vervanger, dus ik kreeg zijn taken erbij. In die periode kreeg ik behoefte aan een manier om rust te vinden in alle hectiek. Na een korte oriëntatie ben ik naar een zenleraar gestapt.’

‘Het spirituele was me niet helemaal vreemd. Ik zou bijna zeggen dat ik van nature geneigd ben tot reflectie. Als middelbare scholier ging ik al regelmatig naar een weiland in de buurt om languit liggend in het gras naar de leeuweriken te luisteren. Daar had ik mijn eerste eenheidservaringen: het besef dat al het bestaande uit een en dezelfde bron is voortgekomen, en dat ik binnen dat perspectief mijn eigen plaats had.’

'Medidatie maakt dat je even overstapt van de praktische werkelijkheid naar een observerende positie.'

‘De meditatiemethode die mijn zenleraar aanreikte, was betrekkelijk simpel. Ik leerde op zo’n kussentje te zitten met een rechte rug en mijn hoofd omhoog, en me in die houding te concentreren op mijn ademhaling. Als het goed is, merk je dan dat het gezoem van de dagelijkse beslommeringen verstomt. In de stilte en de leegte gaan je intuïtieve kanalen ineens wijd open en komen er vanuit je onderbewuste verrassende ideeën en gezichtspunten omhoog die vaak ook heel relevant zijn.’

‘Meditatie maakt dat je even overstapt van de praktische werkelijkheid naar een observerende positie. Voor mij is het een soort verdiepte reflectie over mijn specifieke talenten en potenties, en hoe ik die het best kan ontwikkelen en inzetten om iets van dit leven te maken. Om pijnlijke knieën te vermijden mediteer ik allang niet meer op een kussentje, maar ik doe het in beginsel nog wel elke dag. Vanmorgen nog twintig minuten samen met mijn vrouw, gewoon op een eetkamerstoel, met de stem van een zenmeester op de iPad.’

Dit artikel komt uit FD Persoonlijk. Meer lezen? Klik hier

LEVEN IN DE MAALSTROOM; Is meditatie gevaarlijk?

Is meditatie gevaarlijk? De vraag duikt telkens opnieuw op, helaas vaak na een tragische gebeurtenis. Mensen die intensief of occasioneel aan meditatie doen gaan er onder door en niemand weet goed wat er moet gebeuren. Verschillende medtatietradities vinden hun oorsprong in Azië. Maar Westerlingen komen op een andere manier bij meditatie dan in Azië. Aziatische modellen blijken niet altijd te werken.

Deze tekst gaat niet over een concrete gebeurtenis, het gaat niet over een concrete groep of persoon. Hij probeert enkel een algemeen kader te schetsen waarbinnen deze vraag begrepen en beantwoord kan worden. Ik put hierbij uit mijn ervaring van 25 jaar meditatie en werken als psychiater.

Regelmatig maak ik daarbij gebruik van termen uit het boeddhisme, maar zonder mij hier tot deze traditie te willen beperken. Het is nu eenmaal het jargon waar ik het meest mee vertrouwd ben.

Wat is meditatie?
De term meditatie verwijst naar verschillende praktijken. Als iemand zegt: ik mediteer, dan heb je eigenlijk helemaal geen idee van wat die persoon doet. Dus voor we ons buigen over de vraag of meditatie gevaarlijk is moeten we eerste even kijken naar de verschillende mogelijke betekenissen van het woord en vervolgens stilstaan bij de vraag op welken manier deze al dan iet gevaarlijk kunnen zijn.

Het is onmogelijk een exhaustief overzicht te geven van alle praktijken die soms meditatie genoemd worden. Ik noem er hier een paar op zonder volledig te willen zijn en goed beseffend dat sommige categorieën elkaar overlappen.

Je kan de verschillende vormen van meditatie indelen door hun lichamelijke expressie.

• Liggen, zitten, staan, lopen

We denken in de eerste plaats aan zittende oefeningen. Maar er zijn andere mogelijke lichaamshoudingen zoals liggen, staan en lopen.

• Ritueel

Ritueel kan een heel meditatieve oefening zijn. Onlangs noemde iemand mindfulness als de kern van het boeddhisme ontdaan van alle ballast zoals rituelen. Maar een betekenisvol ritueel kan een heel zinvolle mindfulness-oefening zijn.

• Zang

Gregoriaans, Orthodoxe zang, chanten van sutra’s in Pali of Sinojapans zijn allemaal mooie en diepgaande meditatieve praktijken.

• Dans

In sommige tradities is dans de expressie bij uitstek van meditatie. Denken we maar aan het Soefisme en de dynamische meditaties van Osho.

Een andere mogelijke indeling van meditatiepraktijken is vanuit de notie van stoppen en kijken (samata-vipassana).

Sommige meditatievormen sturen in de eerste plaats aan op stoppen.

Bijvoorbeeld:

• Relaxatietechnieken
• Concentratietechnieken
• Meditaties die gebruik maken van een mantra

In sommige meditatievormen staat het stopen in functie van vipassana (kijken).
Bijvoorbeeld:

• Visualisatietechnieken
• Concentratietechnieken waarbij de inhoud centraal staat zoals werken met betekenisvolle mantra’s of een koan.
• Satipatthana waarbij mindfull (Sati) aandacht gegeven wordt aan het lichaam, de gevoelens, de gedachten ....
• Shikantaza, waarbij de aandacht complet open is en geen enkel object nog uitgekozen wordt.

Het is maar en greep uit de haast onuitputtelijke schat van bestaande technieken. Geen enkele van deze technieken is de goede of de verkeerde. En geen enkele van deze technieken is in se gevaarlijk of ongevaarlijk. Alles hangt af van de manier waarop ze uitgevoerd worden.

Wat is gevaarlijk?
Het gaat dus om de manier waarop. Een eerste manier waarop deze oefeningen gevaarlijk kunnen zijn is lichamelijk.

Onoordeelkundig omgaan met meditatie kan je lichaam behoorlijk overbelasten, tot en met het oplopen van kwetsuren. Hoeveel meditatoren hebben niet hun knieën overbelast door koppig in een houding te blijven zitten die hun lichaam echt niet aankon. Door een slapende enkel zakken na te lang in lotushouding zitten is ook een klassieker. Te lang pijn verduren kan leiden tot syncopes.

Het is goed om voor ogen te houden dat de enige goede meditatiehouding een comfortabele houding is. Houdingen als de lotushouding zijn niet ontworpen om jezelf te kwellen maar juist om enige tijd onbeweeglijk te kunnen zitten zonder jezelf in de weg te zitten. Maar als je dat niet van kindsaf gewend bent is de kans groot dat je dat op later leeftijd niet meer lukt.

Meditatie kan ook tot uitputting leiden. Hoe vreemd het ook kan lijken: zelfs stilzitten is inspannend. Heel gevaarlijk is het wanneer je slaaptekort gaat opbouwen. Door slaapdeprivatie wordt iedereen, vroeg of laat, psychotisch. Het zou niet de eerste keer zijn dat dit op een intensieve meditatieretraite gebeurt.

Het achtste element van het achtvoudig pas is samma vayamo: de juiste inspanning. Dat wil zeggen niet te veel en niet te weinig. De Boeddha berispte de monnik Sona omdat hij zich te krampachtig inspande en hij maakte daarbij de vergelijking met de snaar van een sitar die om juist gestemd te zijn niet te hard en niet te slap mag gespannen worden.

Een tweede manier waarop deze oefeningen gevaarlijk kunnen zijn is psychisch. Ik wil dit aspect benaderen vanuit drie overlappende invalshoeken:

Psychisch geweld
Geweld is een term die steeds weer aan eenduidige definitie ontsnapt, zeker als we het hebben over psychisch geweld. Daarom val ik terug op een operationele definitie van geweld zonder daarbij definitieve geldigheid te claimen: Geweld is het geen bestaansrecht toekennen aan het perspectief van de ander.

Ieder kijkt naar de werkelijkheid vanuit een ander perspectief. Geen enkel perspectief is algemeen geldig. Als iemand er een visie op nahoudt die radicaal verschilt van de mijne kan ik proberen de ander aan mijn visie, als enig geldige, te onderwerpen. Dat betekent dat ik het perspectief van de andere geen bestaansrecht toeken. Of ik kan proberen het perspectief van de ander te erkennen, zonder ook mezelf aan dat perspectief te onderwerpen. Dit is de basis van dialoog.

Dit ligt ook vervat in de eerste bodhisattvagelofte: hoe talloos de levende wezens ook zijn, ik beloof ze allen te bevrijden. Het is de meest fundamentele keuze die een mens in zijn leven te maken heeft: onderwerp ik de ander aan mijn behoeften, of leef ik in functie van het bestaansrecht van ieder levend wezen (dus inclusief mezelf).

Voor heel veel mensen is dit geen common sense. Veel mensen leven met het impliciete gevoel van pas bestaansrecht te hebben als ze aan deze of gene set van verwachtingen voldoen. Het psychisch geweld interioriseert zich. Ik mag pas bestaan als.... Je voelt je verdrietig en je verwijt jezelf, want je verdriet heeft geen bestaansrecht. Je ben angstig of boos en ....

Mensen gaan op zoek naar manieren om af te komen van wat ze niet zouden mogen zijn en te worden wat ze zouden moeten zijn. Zo komen ze ook bij meditatie uit. Meditatie wordt op deze manier een vorm van psychisch geweld. Meestal is dat een herhaling van het vanzelfsprekende psychisch geweld waarin ze opgegroeid zijn, zonder zelfs nog maar aan te voelen dat er iets niet klopt. Het is zo vanzelfsprekend. Nog erger wordt het als een leraar of groep hieraan meedoet. Mensen zetten zichzelf onder druk en laten zich onder druk zetten. De meditatieoefening is dan de voortzetting van het vanzelfsprekende maar ongenoemde psychische geweld dat er altijd al geweest is en een grote bron van lijden was, is en blijft.

Valse verwachtingen
Nauw hierbij aansluitend zijn alle valse verwachtingen en idealiseringen die bij de praktijk kunnen horen.

• Idealiseren van de beoefening

Eindelijk ga ik verlost zijn van mijn angst, mijn pijn, mijn woede, mijn verdriet .... Vul in wat voor jezelf van toepassing is.

• Idealiseren van de leraar

Eindelijk iemand die zegt wat goed is voor mij, wat ik moet doen .... Tot je ontdekt dat de leraar het zelf ook niet meer weet.

• Idealiseren van de groep

Eindelijk het gezin dat ik nooit gehad heb .... Tot je ontdekt dat ook in deze groep van menselijke mensen alle dingen gebeuren die menselijkerwijze tussen mensen voorkomen.

• Idealiseren van de andere beoefenaars

Kijk eens wat zij wel kunnen .... Tot je beseft dat zij niet meer of minder menselijk zijn dan jou.

Als deze valse verwachtingen kunnen vernietigend zijn en tot ondraaglijke desillusies lijden. Het is een grote verantwoordelijkheid van iedereen die op welke wijze ook meditatie aanleert aan anderen om zich hier ten volle van bewust te zijn.

Psychische pijn
Meditatie maakt dingen zichtbaar. Alles wat menselijkerwijze ervaarbaar is kan zichtbaar worden en daar kan ook veel pijn bij zitten.

Dit kan in grote lijnen op twee manieren:

• Door aandacht te geven waar je eerder geen aandacht aan gaf 

Dit geldt vooral voor alle methodes die gebaseerd zijn op stoppen en kijken. Zolang je in de maalstroom van je leven doorraast lijkt er niet echt iets aan de hand... De drukte van je leven zorgt voor een soort bewustzijnsvernauwing waarin veel onzichtbaar blijft. Maar als je stopt, even uit de maalstroom stapt en kijkt ... kan het zijn dat je schrikt. 

Je kijkt naar je gedachten, je gevoelens. Je neemt contact met je ademhaling met je lichaam. Dat is niet zo vanzelfsprekend, voor niemand. Het is een ingrijpend proces. 

Zeker mensen die als kind in hun lichamelijke integriteit zijn aangetast, hebben vaak overleefd door bepaalde lichamelijk sensaties uit te sluiten. Als je in een meditatie-oefening je aandacht opnieuw bij je lichaam brengt, kunnen er herinneringen wakker worden die je lang vergeten was. Hetzelfde geldt voor je psychische integriteit.

• Door contrast

Normaal is wat je gewend bent. Als je opgegroeid bent in een situatie van lichamelijk of psychisch geweld, ervaar je dat als maar normaal. Je schrikt als je merkt dat anderen dat niet normaal vinden. Soms komen mensen in een crisis als ze een liefdevolle partner ontmoeten. Dan pas merken ze dat wat tot dan maar normaal was, misschien niet zo normaal is. 

Dus ook door bij een goede leraar terecht te komen, in een groep van liefdevolle en respectvolle mensen, door een praktijk aan te vatten van liefdevolle aandacht voor jezelf, kan er heel veel zichtbaar worden.

Het is op zich niet verkeerd als door meditatie oude pijn opnieuw zichtbaar wordt, integendeel. Maar het is wel een groot probleem als je die pijn niet weet te bevatten. Dan wordt het gevaarlijk. Het is maar veilig als het vermogen om te bevatten (kshanti) groeit evenredig met wat vraagt om bevat te worden. 

Iemand vroeg ooit aan een bekende vipassanaleraar waarom hij aan een nieuw aangekomen studente enkel een samata-oefening (stoppen) gegeven had en geen instructie in vipassana(kijken) zoals anders. ‘Te veel pijn’, was het antwoord.

Meditatie is helend
Is meditatie gevaarlijk? Wel integendeel: meditatie is helend. Tenminste dat hoort het te zijn. Maar uit het voorgaande blijkt dat als je het kompleet verkeerd kan aanpakken en iets doen wat wel degelijk schadelijk is. Er wordt soms gezegd dat er in meditatie een ingebouwde veiligheid in zit waardoor niet meer naar boven komt dan je kan bevatten. Dat is waar, maar het veronderstelt dat je dat veiligheidsventiel dan ook in ere houdt.

Meditatie is maar helend als het een een act is van liefde (metta-karuna). Daarom spreken we van milde open aandacht.

Wat verlang je van iemand als je in pijn bent? Je verlangt begrip, nabijheid, je wil niet veroordeeld of afgewezen worden worden, niet iets moeten .... In ons verlangen weten we wat liefde is. En dat is meditatie: jezelf nabij zijn in je pijn, zonder moeten, zonder afwijzen, met mateloze mildheid. Meditatie betekent een einde maken aan het psychische geweld dat altijd al niet meer dan normaal was.

Meditatie is een act van liefde. Dan is het veilig. Dan is het helend. Dat betekent ook dat je je eigen weerstanden respecteert. Weerstand is de rem op de auto en het is is niet omdat je auto remmen heeft dat het een slechte auto is.

In de praktijk betekent dit dat je je aandacht brengt bij wat op de voorgrond staat en je jezelf niet dwingt om wat dan ook te voelen. Als je bang bent om je pijn te voelen ga je je niet door die angst door forceren om het toch te voelen. Nee je brengt je aandacht bij wat op de voorgrond staat: in dit geval bij de angst om te voelen. Het is belangrijk om je nooit te forceren en je nooit laten forceren.

Het kan niet genoeg herhaald worden. Mildheid, liefde (metta), mededogen (karuna) zijn hier de sleutelwoorden.

Je doet dit ook niet alleen. In het oudste boeddhisme wordt dit kalyanamittata genoemd. Het kan vertaald worden als: mooie vriendschap. Mittata is afgeleid van metta, liefde. Kalyanamittata slaat op de relatie tussen leraar en leerling, en tussen de leerlingen onderling.

De leraar wordt vaak kalyanamitta, goede vriend, genoemd. In de mahayanatraditie, in de Lotus Sutra, wordt gezegd dat de Dharma enkel van boeddha tot boeddha kan worden doorgegeven. De implicatie is dat ieder van ons in wezen een boeddha is. De leraar is maar een goede vriend als hij de leerling als een boeddha ziet en behandelt.

Kalyanamittata gaat ook over de groep van beoefenaars. Als de pijn te groot wordt, ben je niet alleen.

Zo creëer je een veilige ruimte in jezelf en om je heen, een ruimte die alles kan bevatten (kshanti), .

Besluit
Toen de studente die een samata-oefening gekregen had in plaats van een vipassana-oefening omwille van ‘te veel pijn’ daar achter kwam, reageerde ze hoogst verontwaardigd. Ze kwam niet om haar tijd te verdoen met een ‘minderwaardige’ oefening. Pijn of geen pijn, ze wou er voor gaan. Een typisch westerse reflex die de bal volkomen misslaat.

Het misverstand is te denken dat mildheid maar een anestheticum is voor meditatie. Maar mildheid (metta-karuna) is de essentie van de oefening zelf. In die zin zou ik de kern van dit betoog in één zin willen samenvatten:

Meditatie is de transformatie van pijn naar mededogen.

En die transformatie is niet iets wat je overkomt of wat je bereikt, het is iets wat je doet, nu.

Door: Edel Maex

Leven in de maalstroom